گروه ادبیات کودک و نوجوان، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
تاریخ دریافت: 11 تیر 1403،
تاریخ بازنگری: 23 مهر 1403،
تاریخ پذیرش: 03 آذر 1403
چکیده
مطالعۀ تایپوگرافی در کتاب‌های تصویری کودک یکی از حلقه‌های واصل دو رشتۀ گرافیک و ادبیات کودک است. از آنجا که کودک با زبان دیداری بیش از زبان خوانداری ارتباط برقرار می‌کند؛ برجسته‌سازی دیداریِ نوشتار در کتاب‌های کودک شگردی رایج است. در همین راستا، ضمن تحدید دامنۀ تحقیق به کتاب‌های تصویری گروه سنی «الف» و «ب»، جامعۀ هدف شامل تایپوگرافی‌های فارسی و انگلیسی است که علاوه بر وجه تزئینی، محملِ معنای متنِ نوشتاریشان نیز هستند. هدف از این پژوهش بررسی تمهیدات گرافیکی‌ای است که می‌تواند با گسترش معنای کلمات از سطح زبان‌شناختی به سطح بصری با کودک ارتباط مفهومی برقرار کند. «تمهید» اصطلاحی است که شکلوفسکی، نظریه‌پرداز فرمالیست، برای اشاره به شگردهای صوریِ به‌کاررفته در آثار ادبی و هنری پیشنهاد داده است. در همین راستا، این مقاله با رهیافتی فرمالیست در پی پاسخ به چگونگی کارکرد معناییِ سازه‌های بصری در عباراتِ تایپوگرافیک است. روش پژوهش، تحلیلی‌توصیفی و نمونه‌گیری به روش هدفمند غیراحتمالی انجام شده است.
Formalist devices in the Typography of Picture Books for Age Groups "A" and "B"
نویسندگان [English]
Amir Hossein Zanjanbar
Children ̓s and Young Adults ̓ Literature, Payame Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]
The study of typography in children's picture books serves as a crucial link between the fields of graphic design and children's literature. Given that children connect more effectively with visual language than with written language, the visual enhancement of text in children's books has become a prevalent strategy. Accordingly, the research scope is confined to picture books for age groups 'A' and 'B', with the target population encompassing Persian and English typographies that serve not only a decorative purpose but also as carriers of the text's meaning. The primary objective of this study is to investigate graphic devices that facilitate a conceptual connection with children by transitioning the meaning of words from a linguistic framework to a visual representation. The term 'device' is a concept articulated by Shklovsky, a prominent formalist theorist, to denote the formal techniques employed in literary and artistic expressions. In this context, this article employs a formalist approach to explore how the semantic functions of visual constructs operate within typographic expressions. The research methodology adopted is descriptive-analytical, employing a non-probabilistic purposive sampling technique.
افشارمهاجر، کامران (1393). تحلیل آثار گرافیکی. تهران: فاطمی.
برودر، رابرت (1400). مترسک و آدم‌برفی. با تصویرگری الیور تالک. ترجمۀ سمیه حیدری. تهران: مهرسا.
بنتلی، پیتر (1394). اوهوی گربه‌ها. با تصویرگری پیتر بنتلی. ترجمۀ سید نوید سید علی‌اکبر. تهران: چکه.
بهاری سعدی، هاجر (1396). کاراگاه آفتابی. با تصویرگری ریحانه شیران. تهران: علمی و فرهنگی.
بیگدلو، غزاله (1386). کرم صفحۀ نهم. با تصویرگری گلبرگ کیانی. تهران: علمی و فرهنگی.
تالک، الیور (1400). این درخت من است. ترجمۀ سمیه حیدری. تهران: مهرسا.
تسلیمی، علی (1395). نقد ادبی (نظریههای ادبی و کاربرد آنها در ادبیات فارسی). تهران: کتاب آمه.
توپچی، فاطمه (1401). آن بالا، این پایین. با تصویرگری راشین خیریه. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
توماشفسکی، بوریس (1392). «درون‌مایگان» در نظریۀ ادبیات: متن‌هایی از فرمالیستهایروس. به کوشش: تزوتان تودوروف. ترجمۀ عاطفه طاهایی. تهران: دات.
جاودانه، شیدا (1402). «تحلیل ساختاری تایپوگرافی مجموعه بازی‌های رومیزی آموزشی حروف و کلمات برای کودکان از سال 1395 تا 1401». پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه سوره، دانشکده هنرهای تجسمی. رشته ارتباط تصویری.
جلائی‌فر، زهرا (1397). چپکی. با تصویرگری هاجر مرادی. تهران: علمی و فرهنگی.
چارئی، عبدالرضا (1398). خلاقیت در تایپوگرافی. تهران: فرهنگسرای میردشتی.
حبیبی، حامد (1387). بوقی که خروسک گرفته بود. با تصویرگری علیرضا گلدوزیان. تهران: علمی‌فرهنگی.
خسرونژاد، مرتضی (1389). از همه من غول‌ترم. با تصویرگری سیمین شهروان. مشهد: به‌نشر.
رضوی، سیده‌طاهره (1397). نقش تایپوگرافی در طراحی جلد کتاب کودکان گروه سنی ب، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشتۀ گرافیک، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد.
زنجانبر، امیرحسین (1400). واو. با تصویرگری ایرج اسماعیل‌پور. تهران: قو.
زنجانبر، امیرحسین (1402). «رده‌بندی فرمالیستی سیمامعنایی در تایپوگرافی عناوین کتاب‌های تصویری کودک». گرافیک و نقاشی. دوره6. شماره11. صص 120-133.
ساکی، ستار (1395). «بررسی تایپوگرافی در طراحی جلد کتاب با مضامین ادبی-اجتماعی در سه دهه اخیر در ایران»، پایان‌نامه، مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر تهران.
استریت، ریتا و ویتهام، اسکات (1385). گرافیک حسی. ترجمه و گردآوری نازمریم شیخها. تهران: آبان.
طالب‌زاده، رضوان. (1393). «بررسی نام‌نوشته‌های کتاب‌های انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. رشته ارتباط تصویری. دانشکده پردیس البرز وابسته به دانشگاه تهران. گروه هنر و معماری.
طاهری، فائزه (1400). واکاوی نقش خط بدنه در ایجاد لحن و شخصیت در تایپ‌فیس‌های فارسی. نامه هنرهای تجسمی و کاربردی. 14(31). 71-94.
علی‌بیگی، ریحانه (1400). «ویژگی‌های شاخص دیداری آثار سینمایی انیمیشن ایسائو تاکاها با تمرکز بر فیلم‌های همین دیروز، همسایه من یامادا، و افسانۀ شاهدخت کاگویا بر اساس نظریۀ فرمالیسم نوین». پایان‌نامه کارشناسی ارشد انیمیشن. دانشکده هنری و معماری دانشگاه تربیت مدرس.
قیومی، سمیرا (1396). یک دو سه چیلیک. با تصویرگری مریم یکتافر. تهران: علمی و فرهنگی.
کادن، جی. ای. (1380). فرهنگ ادبیات و نقد. ترجمۀ کاظم فیروزمند. تهران: شادگان.
گودرز تله‌جردی، زهرا (1391). فرمالیسم در تصویر متحرک. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته ارتباط تصویری. دانشگاه الزهرا.
منصوری، نیلوفر (1394). «تحلیل ساختار بصری نوشتار در طراحی جلد کتاب‌های ادبی دهۀ هشتاد بر مبنای گونه‌شناسی». مقطع کارشناسی ارشد رشتۀ ارتباط تصویری. دانشگاه علوم و فرهنگ. دانشکده هنر و معماری.
وایت، الکس (1393). عناصر طراحی گرافیک. ترجمۀ الهه بور. تهران: آبان.
ویلیس، جین (1397). خفاش دیوانه. با تصویرگری تونی راس. ترجمۀ معصومه انصاریان. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
