اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 388 |
| تعداد مقالات | 3,187 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,398,233 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,977,633 |
بررسی آواشناختی و واج‌شناختی آثار شیرازی شاه داعی و مقایسۀ آن با فارسی میانه | ||
| پژوهش‌های میان رشته‌ای زبان و ادبیات فارسی | ||
| مقاله 3، دوره 3، شماره 1، فروردین 1403، صفحه 53-76 اصل مقاله (809.15 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/irpli.2024.20795.1173 | ||
| نویسندگان | ||
| منوچهر فروزنده فرد1؛ محمد مطلبی* 2 | ||
| 1دانشجوی دکتری دانشگاه تهران | ||
| 2بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 30 مرداد 1403، تاریخ بازنگری: 26 مهر 1403، تاریخ پذیرش: 03 آذر 1403 | ||
| چکیده | ||
| شیرازی قدیم گونه‌ای زبانی است که از قرن پنجم تا حدود قرن یازدهم در متون متنوعی از جمله آثار شیخ روزبهان بقلی، سعدی، شمس پُس ناصر، حافظ، خطیب شفعوی، بسحاق اطعمه و شاه داعی شیرازی دیده می‌شود. این گونۀ زبانی در گذر از ایرانی میانه در حوزه‌های زبانی مختلف دستخوش تحول شده‌است که بررسی آواشناختی آن موضوع مقالۀ حاضر است. نگارندگان در این نوشتار ویژگی‌های آوایی شیرازی قدیم را با فارسی میانه تطبیق داده‌اند. بدین منظور نخست همخوان‌ها و واکه‌های فارسی میانه و شیرازی در جدول‌هایی جداگانه و مشابه توصیف شده و سپس دربارۀ آواهای متفاوت نکاتی بیان شده‌است. در ادامه الگوهای هجایی و محدودیت‌های واج‌آرایی فارسی میانه و شیرازی قدیم بررسی گردیده و در نهایت به مهم‌ترین تحولات آوایی در گذر از فارسی میانه به شیرازی و همچنین مهم‌ترین فرایندهای آوایی شیرازی قدیم در آثار شاه داعی شیرازی اشاره شده‌است. هر فرایند یا تحول آوایی با مثال‌هایی از شاه داعی و متون شیرازی دیگر همراه است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شیرازی قدیم؛ فارسی میانه؛ آواشناسی؛ فرایندهای آوایی؛ شاه داعی شیرازی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Phonetic and Phonological Study of Shirazi works of Shah Da'i in Comparison with Middle Persian | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Motallebi2؛ | ||
| 2Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The Former Dialect of Shirāz is among a few New Iranian dialects of which considerable written texts are remained from 5th till 11th century A.H. Sa'diʼs Mosallasāt (7th century A.H.), a trilingual ghazal of Hafez (8th century A.H.), the Divān of Shams Pos-e Nāser (8th century A.H.) and the books Kān-e Malāhat and Se Goftār by Shāh Dā'i Shirāzi (9th century A.H.) and Bos'haq At'ema (9th century A.H.) are typical samples of this linguistic variety. The Former Dialect of Shirāz (called Shirāzi or Sherazi) has been changed in phonological, morphological, syntactic and semantic levels in its evolution from Middle Shirāzi. The authors of this article try to compare the phonetic and phonological characteristics of this linguistic variant with Middle Persian as well as introducing the most important phonetic changes from Middle Persian to The Former Shirāzi and also the major phonetic processes of Shirāzi based on the works of Shāh Dā’i Shirāzi. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Former Shirazi, Middle Persian, Phonetics, Phonology, Phonetic Processes, Shah Da'i Shirazi | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| مراجع | ||
|
فهرست منابع
- آموزگار، ژاله و تفضلی، احمد. (1375). زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن؛ تهران: معین.
- ابوالقاسمی، محسن. (1387). دستور تاریخی زبان فارسی؛ تهران: سمت.
- حافظ، شمس‌الدین محمد. (1394). دیوان حافظ شیرازی؛ کهن‌ترین نسخۀ شناخته‌شدۀ کامل کتابت 801 هجری با دیباچۀ محمد گلندام (جامع دیوان حافظ) نسخه‌برگردان دستنویس شمارۀ 5194 کتابخانۀ نورعثمانیه (استانبول)، به کوشش بهروز ایمانی، تهران: میراث مکتوب.
- رضایی باغ‌بیدی، حسن. (1385). راهنمای زبان پارتی (پهلوی اشکانی)؛ تهران: ققنوس.
- شمیسا، سیروس. (1390). نگاهی تازه به بدیع؛ تهران: میترا.
- صادقی، علی‌اشرف. (1357). تکوین زبان فارسی؛ تهران: دانشگاه آزاد ایران.
- صادقی، علی‌اشرف. (1395 ب). فرهنگ جامع زبان فارسی؛ ج 2، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- لازار، ژیلبر. (1384). شکل‌گیری زبان فارسی؛ ترجمۀ مهستی بحرینی، تهران: هرمس.
- مدرسی قوامی، گلناز. (1394). فرهنگ توصیفی آواشناسی و واج‌شناسی؛ تهران: علمی.
- مزداپور، کتایون. (1390). واژه و معنای آن از فارسی میانه تا فارسی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- مکنزی، دیوید نیل. (1373). فرهنگ کوچک زبان پهلوی؛ ترجمۀ مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- نیساری، سلیم. (1385). دفتر دگرسانی‌ها در غزل‌های حافظ؛ ج 1، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- واجد [شیرازی]، محمدجعفر. (1353). نوید دیدار (در شرح کتاب کان ملاحت و مثنوی سه گفتار به زبان محلی شیرازی)؛ شیراز: ادارۀ کلّ فرهنگ و هنر فارس.
مقاله‌ها و پایان‌نامه‌ها
- ادیب طوسی، محمدامین. (1345 الف). «کان ملاحت [3]»؛ نشریۀ دانشکدۀ ادبیات تبریز، سال 18، شمارۀ 1 (پیاپی 77)، ص33ـ48.
- ادیب طوسی، محمدامین. (1345 ب). «کان ملاحت [4]»؛ نشریۀ دانشکدۀ ادبیات تبریز، سال 18، شمارۀ 2 (پیاپی 78)، ص197ـ212.
- جعفری دهقی، محمود. (1387). «ترکیب‌بندی از شاه داعی الله شیرازی، شاعر سدۀ نهم هجری، به گویش شیرازی کهن»؛ جرعه بر خاک: یادنامۀ استاد دکتر یحیی ماهیار نوابی، به کوشش محمود جعفری دهقی و [با] همکاری علی شهیدی، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، ص11ـ18.
- رضایی باغ‌بیدی، حسن. (1382). «شیرازی باستان»؛ گویش‌شناسی، شمارۀ 1، ص32ـ40.
- زوندرمان، ورنر. (1390). «فارسی میانه»؛ راهنمای زبان‌های ایرانی، زیر نظر رودیگر اشمیت، ترجمۀ فارسی زیر نظر حسن رضایی باغ‌بیدی، ج 1، تهران: ققنوس، ص223ـ 260.
- صادقی، علی‌اشرف. (1383 الف). «گویش قدیم کازرون»؛ مجلۀ زبان‌شناسی، سال 19، شمارۀ 1 (پیاپی 37)، ص1ـ41.
- صادقی، علی‌اشرف. (1383 ب). «دو تحول آوایی در زبان فارسی: حذف و اضافه شدن صامت «ن» بعد از مصوت‌های بلند»؛ مجلۀ زبان‌شناسی، سال 19، شمارۀ 2، ص1ـ9.
- صادقی، علی‌اشرف. (1385). «تحول صامت «ق» عربی در زبان فارسی»؛ مجلۀ زبان‌شناسی، سال 21، شمارۀ 1 و 2 (پیاپی 41 و 42)، ص3ـ32.
- صادقی، علی‌اشرف. (1389). «غزلی از قطب‌الدین شیرازی به گویش قدیم شیراز»؛ مزدک‌نامه 3 (یادبود سومین سالگرد درگذشت مزدک کیان‌فر)، خواها[نا]ن: جمشید کیان‌فر و پروین استخری، تهران: پروین استخری، ص135ـ141.
- صادقی، علی‌اشرف. (1390). «بیت شیرازی سعدی در گلستان: پیشنهادی تازه برای قرائت و معنی آن»؛ جشن‌نامۀ استاد دکتر سلیم نیساری، زیر نظر غلامعلی حدادعادل، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ص393ـ399.
- صادقی، علی‌اشرف. (1391). «ابیات شیرازی سعدی در مثلثات»؛ زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، شمارۀ 1، ص5ـ37.
- صادقی، علی‌اشرف. (1393). «غزلی ملمع از ناصرالدین خطیب شفعوی به سه زبان عربی، فارسی و شیرازی»؛ زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، شمارۀ 4، ص117ـ126.
- صادقی، علی‌اشرف. (1394). «صامت /θ/ «ث» در زبان فارسی و پهلوی»؛ فرهنگ‌نویسی، شمارۀ 9، ص3ـ44.
- صادقی، علی‌اشرف. (1395 الف). «ابیات و مصراع‌های شیرازی در غزل ملمع حافظ»؛ سخن عشق: جشن‌نامۀ دکتر حسن انوری، به خواستاری علی‌اشرف صادقی و محمود عابدی، تهران: سخن، ص327ـ334.
- فروزنده فرد، منوچهر. (1395). «نگاهی انتقادی به ابیات شیرازی قصیدۀ مثلث ناصرالدین خطیب شفعوی»؛ گزارش میراث، دورۀ 3، سال 1، شمارۀ 1 و 2، ص79ـ91.
- فروزنده فرد، منوچهر. (1397). «توصیف زبان‌شناختی شیرازی قدیم با تکیه بر کتاب‌های کان ملاحت و سه گفتار شاه داعی شیرازی»؛ پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان‌های باستانی به راهنمایی محمد مطلبی و مشاورۀ محمود مدبّری، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
- فروزنده فرد، منوچهر. (١٣٩٨). «ملاحظاتی دربارۀ غزل شیرازی قطب‌الدین شیرازی»؛ فصلنامۀ قلم (کرمانشاه)، شمارۀ ١١، ص٣۴-٣٩.
- فیروزبخش، پژمان. (1388). «بررسی گویش قدیم شیراز بر اساس چهل غزل از اشعار شمس پس ناصر شیرازی»؛ پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان‌های باستانی به راهنمایی محمود جعفری دهقی و مشاورۀ حسن رضایی باغ‌بیدی، دانشگاه تهران.
- قائم‌مقامی، سید احمدرضا. (1394). «نقد فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی [تألیف محمد حسن‌دوست]»؛ فرهنگ‌نویسی، شمارۀ 10، ص147ـ181.
- ماهیار نوابی، یحیی. (1374). «چند غزل از شمس پس ناصر»؛ نامۀ فرهنگستان، سال 1، شمارۀ 4، ص27ـ38.
- ماهیار نوابی، یحیی. (1375). «قصیده‌ای و غزلی از شمس پس ناصر به گویش کهن شیراز»؛ نامۀ فرهنگستان، سال 2، شمارۀ 1 (پیاپی 5)، ص36ـ52.
- ماهیار نوابی، یحیی. (1376). «یکی از ویژگی‌های گویش شیرازی در سده‌های هفتم- نهم هجری»؛ سخنواره: پنجاه‌وپنج گفتار پژوهشی به یاد دکتر پرویز ناتل خانلری، به کوشش ایرج افشار و هانس روبرت رویمر، تهران: توس، ص169ـ183.
- واجد شیرازی، محمدجعفر. (1349). «شرح سه بیت به زبان شیرازی از شیخ روزبهان»؛ راهنمای کتاب، سال 13، ص725ـ730.
منابع اروپایی (انگلیسی و آلمانی)
- MacKenzie, David Neil. (1967). “Notes on the Transcription of Pahlavi”; Bulletin of the School of Oriental and African Studies, Vol. 30, No. 1, pp. 17-29.
- MacKenzie, David Neil. (1968). “An Early Jewish-Persian Argument”; Bulletin of the School of Oriental and African Studies, Vol. 31, No. 2, pp. 249-269.
- Ṣādeqi, ‘Ali-Ašraf. (2013). “Kazerun, iii. Old Kazerun Dialect”; Encyclopædia Iranica, Ehsan Yarshater (ed.), Vol. XVI, pp. 216-217.
- Skjærvø, Prods Oktor. (2009). “Middle West Iranian”; The Iranian Languages, Gernot Windfuhr (ed.), London & New York: Routledge, pp. 196-278.
- Sundermann, Werner. (1989). “Mittelpersisch”; Compendium Linguarum Iranicarum, Rüdiger Schmitt (ed.), Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert, pp. 134-168.
- Windfuhr, Gernot. (1999). “Fārs: dialects”; Encyclopædia Iranica, Ehsan Yarshater (ed.), Vol. IX, pp. 362-373.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 77 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 91 |
||
