اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 417 |
| تعداد مقالات | 3,417 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,042,706 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,443,630 |
درآمدی بر تحلیل مفهوم زهد و قناعت به‌منزلۀ اختگی نمادین لکانی با تأکید بر حدیقه‌الحقیقۀ سنایی و غزلیات حافظ | ||
| پژوهش‌های میان رشته‌ای زبان و ادبیات فارسی | ||
| مقاله 12، دوره 3، شماره 1، فروردین 1403، صفحه 309-340 اصل مقاله (885.13 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/irpli.2024.20927.1192 | ||
| نویسنده | ||
| توحید شالچیان ناظر* | ||
| دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 22 شهریور 1403، تاریخ بازنگری: 27 مهر 1403، تاریخ پذیرش: 02 دی 1403 | ||
| چکیده | ||
| زهد و قناعت از مفاهیم درخور توجه در اندیشۀ عرفان اسلامی است. وجه مشترک این دو مفهوم، نوعی ریاضت‌طلبی و محروم نمودن خود از ابژه‌ای خاص است؛ به‌گونه‌ای که سالک به‌امید احراز نمودن موهبتی دیگر، بهره‌ورزی از ابژۀ مورد نظر خود را که آن را در اختیار دارد، کنار می‌گذارد. مشابه چنین وضعیتی، در مفهوم اختگی نمادین لکان دیده می‌شود. در این پژوهش، ابتدا مفهوم زهد و قناعت را براساس گزاره‌های قاطبۀ عارفان اسلامی بررسی کرده و به تبیین مفهوم اختگی نمادین لکانی پرداخته‌ایم. سپس، با استفاده از روش تحلیل کیفی و با تأکید بر مفهوم اختگی نمادین لکانی، دال زهد و قناعت را در حدیقه‌الحقیقۀ سنایی و غزلیات حافظ بررسی و ارزیابی کرده‌ایم. دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد که زهد در نزد سنایی، به‌مثابه دالی شناسایی شده که در ساحت ناخودآگاه دال میل حقیقی سالک را خط می‌زند و میل وی را سرکوب میکند و به‌جای آن دال میل دیگری بزرگ را برآورده می‌سازد. مفهوم قناعت در نزد سنایی، غالباً با زهد یکی است و البته او در چند موضع، کوشیده این دال را تصعید یا والایش دهد. در نزد حافظ، زهد دالی است که فقدان در دیگری را پوشش می‌دهد و رند می‌کوشد فقدان در این دال را آشکار کند. در دال قناعت، رند به‌جای این‌که با سرکوب میل مواجه باشد، با میل به سرکوب روبه‌روست که در پی آن، ژوئیسانس را تجربه میکند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| زهد؛ قناعت؛ سنایی؛ حافظ؛ ژاک لکان | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| An introduction to the analysis of the concept of asceticism and contentment as Lacan's symbolic castration with an emphasis on Sana'i's Hadiqah al-Haqiq and Hafez's sonnets | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Tohid Shalchian Nazer | ||
| Ph.D. f Persian Language and Literature, Allameh Tabatabaʼi University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Asceticism and contentment are important concepts in Islamic mysticism. The common denominator of these two concepts is a kind of austerity and depriving oneself of a specific object; In such a way that holy traveller, in the hope of obtaining another gift, abandons the use of the desired object that he has in his possession. A similar situation can be seen in Lacan's concept of symbolic castration. In this research, we have first examined the concept of asceticism and contentment based on the propositions of Islamic mystics and explained the concept of Lacanian symbolic castration. Then, using the qualitative analysis method and emphasizing Lacan's concept of symbolic castration, we have examined and evaluated the sign of asceticism and contentment in Sana'i's Hadiqa-ul-Haqiq and Hafez's sonnets. The results of the research show that asceticism has been identified in the view of Sana'i as a symbol that underlines the holy traveller's true desire in the subconscious field and suppresses his desire and instead fulfills The Other’s desire. The concept of contentment in the view of Sana'i is often the same as asceticism, and of course he tried to sublimate this signifier in several places. In the view of Hafez, asceticism is a sign that covers The Other’s lack, and debauchee tries to reveal the lack of this signifer. In the contentment signifier, instead of facing the suppression of desire, debauchee is faced with the desire to suppress, and after that, he experiences jouissance. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| asceticism, contentment, Sana'i, Hafez, Jacques Lacan | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| مراجع | ||
|
منابع
کتاب‌ها
اسیری لاهیجی، محمد(1368). أسرار الشهود فى معرفه الحق المعبود. بهتصحیح سیدعلی آل‌داود، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
بی‌نا(1349). خلاصه شرح تعرف. بهتصحیح احمدعلی رجایی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
بی‌نا(1388). اصطلاحات صوفیان مرآت عشاق. بهتصحیح مرضیه سلیمانی، تهران: علمی و فرهنگی.
پیر کلرو، ژان(1398). واژگان لکان. ترجمۀ کرامت موللی، تهران: نی.
حافظ شیرازی، خواجه شمس الدین محمد(1385). دیوان حافظ. به‌اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: زوار.
خواجوی کرمانی، محمودبن‌علی(1378). دیوان غزلیات خواجوى کرمانى. بهتصحیح حمید مظهری، کرمان: خدمات فرهنگى کرمان
خوارزمی، کمال‌الدین حسین(1384). ینبوع الأسرار فی نصائح الأبرار. ج 1، بهتصحیح مهدی درخشان، تهران: انجمن مفاخر و آثار فرهنگی.
دُرغ، ژول و فرگورویچ، جودیت(1399). مقدمه‌ایی بر مطالعۀ لکان: ناخودآگاهی ساختاریافته به مانند زبان. ترجمۀ رضا سویزی و تورج بنی‌رستم، تهران: گستره.
دولت‌دوست، حسین(1399). واکاوی جایگاه قناعت در متون منتخب ادب فارسی، دلالت‌های تربیتی و ارائۀ الگویی از آن. رسالۀ دکتری علوم تربیتی گرایش فلسفه تعلیم و تربیت. دانشگاه اصفهان: دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی. استاد راهنما: حسنعلی بختیار نصرآبادی.
سجادی، سیدضیاء‌الدین(1383). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: طهوری.
سنایی، مجدودبن‌آدم(1383). حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة. بهتصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
سهروردی، شهاب‌الدین ابوحفص(1375). عوارف‌المعارف. ترجمۀ ابومنصور اصفهانی، تهران: علمی و فرهنگی.
طاهری، فرشته(1398). بررسی تقابل آزمندی و قناعت در شاهنامۀ فردوسی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه پیام نور: مرکز تهران جنوب. استاد راهنما: نرگس محمدی بدر.
طوسی، تاج‌الدین احمد بن محمد بن زید(1382). قصه یوسف(الستین الجامع للطائف البساطین). بهتصحیح محمد روشن، تهران: علمی و فرهنگی.
عزلتی خلخالی، ادهم (1381). رسائل فارسى ادهم خلخالى. بهتصحیح عبدالله نورانی، تهران: انجمن مفاخر و آثار فرهنگی.
عطار، فریدالدین. (1384). دیوان عطار. بهتصحیح تقى تفضلى، تهران: علمی و فرهنگی.
غزالی، ابوحامد محمد. (1383). کیمیای سعادت. بهتصحیح حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی.
غزالی، ابوحامد محمد. (1386). احیاء علوم الدین. ج3، بهتصحیح حسین خدیوجم، ترجمۀ مؤیدالدین خوارزمی، تهران: علمی و فرهنگی.
غنی، قاسم. (1386). تاریخ تصوف در اسلام. ج 2، تهران: زوار.
فیض کاشانی، ملامحسن. (1381). دیوان فیض کاشانى. بهتصحیح مصطفی فیض کاشانی، قم: اسوه.
فیض کاشانی، ملامحسن. (1387). ترجمه الحقائق فى محاسن الاخلاق. ترجمۀ نور الدین محمد بن مرتضى کاشانى، بهتصحیح عبدالله غفرانی، تهران: مدرسۀ عالی شهید مطهری.
فینک، بروس. (1397). سوژۀ لاکانی: بین زبان و ژوئیسانس. ترجمۀ محمدعلی جعفری، تهران: ققنوس.
قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم. (1374). رسالۀ قشیریه. ترجمۀ ابوعلی عثمانی، بهتصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.
قلانسی نسفی، عبدالله بن محمد بن ابی‌بکر. (1385). ارشاد در معرفت و وعظ و اخلاق. بهتصحیح عارف نوشاهی، تهران: میراث مکتوب.
کاشانی، عزالدین محمودبنعلى. (1394). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. بهتصحیح جلال‌الدین همایی، تهران: سخن.
کاشفی، حسین‌بن‌علی. (1356). رشحات عین الحیاة فى مناقب مشایخ الطریقة النقشبندیة . ج1، ترجمۀ علی اصغر معینیان، تهران: بنیاد نیکوکاری نوریانی.
گروهی از نویسندگان. (1382). فرهنگ اصطلاحات عرفانی اسلامی (فارسی- انگلیسی)(انگلیسی- فارسی). با مقدمه و اصلاحات سیدحسین نصر، تهران: سهروردی.
گوهرین، سیدصادق. (1380). شرح اصطلاحات تصوف. ج 6، تهران: زوار.
لواین، استیون زد. (1395). لکان در قابی دیگر. ترجمۀ مهدی ملک، تهران: شَوَند.
مستملی بخاری، اسماعیل. (1363). شرح التعرف لمذهب التصوف. ج 5. بهتصحیح محمد روشن، تهران: اساطیر.
مشیری، مهشید. (1371). فرهنگ افعال فرانسه (الفبائی- قیاسی). تهران: سروش
موللی، کرامت. (1398). مقدماتی بر روانکاوی لکان: منطق و توپولژی. تهران: دانژه.
مولوی، جلال الدین محمد. (1386). فیه ما فیه. بهتصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: نگاه.
میبدی، رشیدالدین ابوالفضل. (1371). تفسیر کشفالاسرار و عدهالابرار. ج 8، بهتصحیح على اصغر حکمت، تهران: امیر کبیر.
نراقی، ملااحمد. (1378). معراج‌السعاده. بهتصحیح محمد نقدی، قم: مؤسسة دار هجرت.
وقفی‌پور، شهریار(1398). ایده روانکاوی: مقدمه‌ای بر ساختارهای روانی(روان‌نژندی، انحراف، روان‌پریشی). تهران: سیب سرخ.
مقاله‌ها
اسماعیل‌لو، حسین. (1397). «سیر شعر زهد فارسی در ایران از آغاز تا قرن قرن ششم هجری». فصلنامه تخصّصی زبان و ادبیات فارسی، 14، 14، 117-140.
اشرف امامی، علی. (1384). «زهد و رهبانیت در عرفان اسلامی». فصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی، 1، 11-45.
آلگونۀ جونقانی، مسعود. (1393). «رویکرد سنایی به تقابل‌های دوگانی». مطالعات عرفانی، 19، 29-54.
بختیاری نصرآبادی، حسنعلی و دیگران. (1398). «واکاوی تطبیقی جایگاه قناعت در مثنوی معنوی مولوی و بوستان سعدی با تأملی در دیدگاه مکتب معنادرمانی و ارائۀ الگویی از آن». پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، 11 ،44 ، 1-26.
بساک، حسن(1391). «برق عصیان(بررسی جلوه‌های گوناگون گناه در شعر حافظ)». پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، 14، 95-124.
پورفرح، سارا(1395). «مفهوم گناه در غزلیات سنایی بر مبنای نظریه تحلیل انتقادی گفتمان». کنفرانس ملی چارسوی علوم انسانی.
جاری، سمانه و نصراصفهانی، محمدرضا. (1398). «بررسی معناشناسی واژة زهد در آثار سنایی». پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، 13 (4)، 43، 73-88.
حسن‌زادۀ نیری، محمدحسن و شاگشتاسبی، مولود. (1401). «خشنودی و خرسندی در متن‌های باستانی ایران». تحقیقات تاریخ اجتماعی، 12، 1، 199-227.
حکمت، شاهرخ. (1393). «بررسی جایگاه هفت مقام عرفانی در غزلیات حافظ». پژوهش‌های اعتقادی- کلامی، 5، 17، 7-28.
دهقان، علی و صدیقی لیقوان، جواد. (1392). «از قلندر عطّار تا رند حافظ». عرفان اسلامی، 11، 44، 31-51.
رضایی، ابراهیم و دهباشی، مهدی. (1395). «زهد از نگاه حافظ و نیچه». الهیات تطبیقی، 7، 15، 15-28.
علمی، قربان و دیگران. (1397). «مقایسه و بررسی مبادی اولیۀ زهد در تصوف و تائوئیسم(با تکیه بر آرای فضیل‌بن‌عیاض و یانگ‌چو)». معرفت ادیان، 9، (3) 35، 73-87.
مسبوق، سیدمهدی و دیگران. (1392). «سیری در مضامین و معانی زهد در اشعار سنایی و ابواسحاق البیری». پژوهش‌های ادبیات تطبیقی، 1، (2) 2، 93-114.
مصطفوی، نداسادات و شجری، رضا(1399). «آسیب‌شناسی اجتماعی زهد صوفیانه از نگاه سعدی». کارنامة متون ادبی دورة عراقی، 1، 2، 83-99. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 236 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 163 |
||
