
تعداد نشریات | 20 |
تعداد شمارهها | 414 |
تعداد مقالات | 3,399 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,896,955 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,334,251 |
مقایسه ی کاربست انواع اسرائیلیات در تفاسیر روایی شیعه در پرتو تحلیل شرایط زمینه ای | ||
مطالعات فهم حدیث | ||
مقاله 11، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 23، مهر 1404، صفحه 241-261 اصل مقاله (453.4 K) | ||
نوع مقاله: پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/mfh.2025.20036.2352 | ||
نویسندگان | ||
مهدی پیچان1؛ نصرت نیل ساز* 2؛ فروغ پارسا3 | ||
1دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. | ||
2دانشیار گروه قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. | ||
3دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران. | ||
تاریخ دریافت: 20 اسفند 1402، تاریخ بازنگری: 13 اردیبهشت 1404، تاریخ پذیرش: 17 مهر 1403 | ||
چکیده | ||
در نگاه سطحی و ابتدایی بهنظر میآید که مؤلفان تفاسیر روایی بدون هیچ اجتهادی، صرفاً به گردآوری روایات که غالباً بهطور مستقیم به بخشی از الفاظ و عبارات آیات اشاره دارد پرداختهاند. برخلاف این تصور، شواهد نشان میدهد که این مفسران همچون سایر مفسران در راستای کشف مراد و مقصود آیات اجتهاد نموده و در قالب گزینش و چینش روایات به بیان دیدگاههای تفسیری خود پرداختهاند. در این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی از طریق تطبیق مشهورترین تفاسیر روایی شیعی، وجه تمایز آنها در استفاده از انواع روایات اسرائیلی تبیین و عوامل اثرگذار بر آن واکاوی شده است. از برجستهترین مصادیق تمایز این تفاسیر در مقولهی یادشده، نقل روایات منافی با عصمت انبیاء در تفسیر قمی و در مقابل رویکرد انتقادی سایر مفسران بهخصوص مؤلفان تفاسیر روایی متأخر شیعه؛ فیض کاشانی، حویزی و بحرانی در مواجهه با این روایات است. تمایل بحرانی برای تعمیم داستانهای اسرائیلی به حوزه فضائلنگاری درباره امامان و شیعیان آنها، از دیگر وجوه تمایز این تفاسیر است. توسعه و تساهل در معیارهای اعتبار روایات تفسیری، سیر تطور و تحول اندیشهی کلامی شیعه در گذر زمان و تعمیم قاعده تسامح در ادله سنن به روایات فضائل ائمه از مهمترین زمینههای اثرگذار بر چنین تمایزی هستند. | ||
کلیدواژهها | ||
تفاسیر روایی شیعه؛ اسرائیلیات؛ کلام شیعه؛ عصمت انبیاء؛ نقش مؤلف | ||
عنوان مقاله [English] | ||
Comparison of the Use of Different Types of Israelite in Shia Narrative Interpretations in the light of Contextual Analysis | ||
نویسندگان [English] | ||
Mahdi Pichan1؛ Nosrat Nilsaz2؛ Forough Parsa3 | ||
1PhD student of Quran and Hadith Sciences, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran. | ||
2Associate Professor of Quran and Hadith Department, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran. | ||
3Associate Professor, Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran. | ||
چکیده [English] | ||
In a superficial and elementary view, it seems that the authors of the narrative interpretations, without any ijtihad, have only collected narrations that often directly refer to some of the words and expressions of the verses. Contrary to this idea, the evidence shows that these commentators, like other commentators, have ijtehad to discover the meaning of the verses and expressed their interpretive views in the form of selecting and arranging narrations. In this article, with a descriptive-analytical method, through the comparison of the most important Shia narrative interpretations, their differences in the face of Israeli narratives have been analyzed. One of the most prominent aspects of distinguishing these commentaries in the mentioned category is the narration of narrations that contradict the infallibility of the prophets in Qomi's interpretation and in contrast to the critical approach of other commentators, especially the authors of late Shia narrative commentaries; Faiz Kashani, Huweizi and Bahrani are faced with these traditions. The critical tendency to generalize Israeli stories to the field of virtue writing about imams and their Shiites is another distinguishing aspect of these interpretations. The development and tolerance in the validity criteria of interpretative traditions, the course of structural evolution and the approach of theological issues over time, and the generalization of the rule of tolerance in the arguments of the traditions to the traditions of the virtues of the imams are among the most important fields affecting such a distinction. | ||
کلیدواژهها [English] | ||
Shia Narrative Interpretations, Israeli Narratives, Shia Theology, Infallibility of the Prophets, Role of the Author | ||
مراجع | ||
قرآن کریم. آشتیانی، محمدحسنبنجعفر، بحرالفوائد فی شرح الفرائد، قم، ذویالقربی، 1430ق. ابنندیم، محمدبناسحاق، الفهرست، تحقیق: ابراهیم رمضان، بیروت، دارالمعرفة، 1417ق. اسعدی، محمد، آسیبشناسی جریانهای تفسیری، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1399ش. انصاری، مرتضی، رسائل فقهیة، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1414ق. انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1419ق. اهوازی، حسینبنسعید، الزهد، قم، المطبعة العلمیة، 1402ق. بحرانی، سیدهاشمبنسلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه بعثة، 1374ش. بحرانی، یوسفبناحمد، الحدائق الناضرة، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1405ق. براشر، مئیر، قرآن و نخستین ادوار تفسیری شیعه امامیه، ترجمه نصرت نیلساز و پریسا عسکری، تهران، حکمت، 1399ش. تنکابنی، محمد، ایضاح الفرائد، تهران، مطبعة الاسلامیة، 1385ق. جبرئیلی، محمدصفر، سیر تطور کلام شیعه، قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1389ش. چهری، عرفان، مجتبی بیگلری، و مهرداد صفرزاده، بررسی تأثیر اسرائیلیات بر تفاسیر روایی شیعه، پایاننامه کارشناسی ارشد، کرمانشاه، دانشگاه رازی، 1391ش. حاتمی، افشین، اعظم فرجامی، و مجتبی بیگلری، نقد و بررسی اسرائیلیات در تفسیر عیاشی، پایاننامه کارشناسی ارشد، کرمانشاه، دانشگاه رازی، 1393ش. حرّعاملی، محمدبنحسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آلالبیت، 1409ق. حلّی، حسنبنیوسف، مبادئ الوصول الی علم الاصول، بیروت، دارالاضواء، 1406ق. حویزی، عبدعلیبنجمعه، نورالثقلین، تحقیق: سیدهاشم رسولیمحلاتی، قم، اسماعیلیان، 1415ق. خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، قم، اسماعیلیان، 1390ش. خوئی، سیدابوالقاسم، البیان، بیروت، دارالزهراء، 1403ق. خوئی، سیدابوالقاسم، مصباح الاصول، قم، مکتبة الداوری، 1413ق. دیاری، محمدتقی، پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر قرآن، تهران، سهروردی، 1379ش. ربانیگلپایگانی، علی، عقاید استدلالی، قم، نصایح، 1381ش. رحمانستایش، محمدکاظم، و حیدر طباطباییحکیم. «تسامح فضائلنگاران در روایات اهل بیت». پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی 1، 1 (1393): 11- 32. رستمی، علیاکبر. "آسیبشناسی روایات تفسیری". پژوهشهای قرآنی، 25(1380ش): 322- 343. رنجبر، صدیقه. "اسرائیلیات از دیدگاه علامه عسکری؛ زمینهها و انگیزههای نفوذ". پیام، 112(1391ش): 102-111. ریپین، اندرو، «تفسیر کتاب مقدس با استفاده از قرآن»، ترجمه: وحید صفری، رهیافتهایی به قرآن، تهران، حکمت، 1396ش. سبحانی، جعفر، الرسائل الاربع، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1413ق. شهیدی، سیدجعفر، از دیروز تا امروز، تهران، قطره، 1372ش. صدر، محمدباقر، المعالم الجدیده للاصول، تهران، مکتبةالنجاح، 1395ق. صدوق، محمدبنعلی، التوحید، قم، جامعه مدرسین، 1398ق. صدوق، محمدبنعلی، عیون اخبار الرضا (ع)، تهران، صدوق، 1372ش. طباطبایی، محمدحسین، المیزان، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1393ق. طباطبایی، محمدحسین، فهرست، قم، مکتبة المحقق الطباطبایی، 1420ق. عیاشی، محمدبنمسعود، کتاب التفسیر، تحقیق: سیدهاشم رسولیمحلاتی، تهران، چاپخانه علمیه، 1380ق. غروی اصفهانی، محمدحسین، نهایة الدرایة، قم، مؤسسه سیدالشهدا، 1374ش. فرات کوفی، فراتبنابراهیم، تفسیر فرات کوفی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد، 1410ق. فیضکاشانی، ملامحسن، الصافی، تحقیق: حسین اعلمی، تهران، مکتبه الصدر، 1415ق. قاسمپور، محسن، و خدیجه خدمتکار. "آسیبشناسی روایات تفسیری نورالثقلین". پژوهش دینی، 29(1393ش): 77-106. قسطر، مئیر، «افسانهها در منابع تفسیر و حدیث؛ خلقت آدم و داستانهای مرتبط»، ترجمه: مهرداد عباسی، رویکردهایی به تاریخ تفسیر قرآن، تهران، حکمت، 1394ش. قمی، علیبنابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق: طیب موسوی جزائری، قم، دارالکتاب، 1404ق. کشی، محمدبنعمر، رجال الکشی، مشهد، دانشگاه مشهد، 1409ق. کلینی، محمدبنیعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق. مادلونگ، ویلفرد، «تشیع امامیه و علم کلام معتزلی»، ترجمه: احمد آرام، شیعه در حدیث دیگران، تهران، دائرةالمعارف تشیع، 1362ش. مبلغ، محمدحسین و حسن شریفی. "تفسیر قمی در ترازوی نقد". پژوهشهای قرآنی، 5(1375ش): 332-361. محمدقاسمی، حمید. "اسرائیلیات و زمینههای نفوذ آن به فرهنگ اسلامی". بینات، 24(1378ش): 87-103. محمدقاسمی، حمید. اسرائیلیات و تأثیر آن بر داستانهای انبیاء در تفاسیر قرآن، تهران، سروش، 1380ش. مدرسیطباطبایی، سیدحسین، مقدمهای بر فقه شیعه، ترجمه: محمدآصف فکرت، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1368ش. مدرسیطباطبایی، سیدحسین، مکتب در فرآیند تکامل، ترجمه: هاشم ایزدپناه، تهران، کویر، 1394ش. مسعودی، علیبنحسین، مروج الذهب، قم، دارالهجرة، 1404ق. مصطفویفرد، حامد. "فرآیند انتقال الگوی فکری امامیه از اجتهاد به اخباریگری در قرن یازدهم". مطالعات فهم حدیث 9، 17 (1401): 213- 235. doi: 10.30479/mfh.2022.2831 معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، قم، تمهید، 1394ش. مفید، محمدبننعمان، تصحیح اعتقادات الامامیة، تحقیق: حسین درگاهی، قم، کنگره شیخ مفید، 1414ق. مقدسی، مطهربن طاهر، البدء و التاریخ، پاریس، کلمان هوار، ۱۸۹۹م. مکارمشیرازی، ناصر، انوارالاصول، قم، مدرسه امام علی (ع)، 1428ق. مهدویراد، محمدعلی، جلیل پروین، و رویا عرب علیدوستی. "تحلیل تأثیر روایات اسرائیلی بر آراء فقهی مفسران تا پایان قرن 5 (با تاکید بر خلقت حواء در سفر پیدایش)»، مطالعات فهم حدیث 7، 14 (1400ش): 119- 139. doi: 10.30479/mfh.2021.2337 میرنورالهی، سیدحسین. "علل و زمینههای گرایش به اسرائیلیات از نظر برخی اندیشمندان مسلمان". مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی، 10(1392ش): 143-162. نجاشی، احمدبنعلی، رجال، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1365ش. هلالی، سلیمبنقیس، کتاب سلیمبن قیس هلالی، قم، الهادی، 1405ق. یوسفیان، حسن و احمدحسین شریفی، عقل و وحی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1383ش. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 252 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 31 |