اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 401 |
| تعداد مقالات | 3,281 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,653,114 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,158,207 |
بازخوانی نسبت نقصان عقل به زنان در نهج البلاغه | ||
| مطالعات فهم حدیث | ||
| مقاله 2، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 22، اردیبهشت 1404، صفحه 29-48 اصل مقاله (461.1 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/mfh.2025.18374.2221 | ||
| نویسنده | ||
| محسن دیمه کار گراب* | ||
| دانشیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم. | ||
| تاریخ دریافت: 08 اردیبهشت 1403، تاریخ بازنگری: 14 اردیبهشت 1404، تاریخ پذیرش: 17 مهر 1403 | ||
| چکیده | ||
| وصف زنان به «نقصان در ایمان، عقل و ارث» در یکی از خطبه های نهج‌البلاغه، از دیرباز توجه شارحان را جلب نموده ولی در دوران کنونی گاه به تأثر از گفتمان های نوپدید حقوق زنان به ویژه از ناحیه جریان های روشن‌فکری مورد نقد قرار گرفته است. نوشتار پیش‌رو بر آن است تا بر پایه مصدریابی در میراث روایی و تاریخی با تکیه بر تحلیل فضای گفتمانی صدور خطبه، انگاره «نقصان عقل» را واکاوی نموده تا از این رهگذر خوانش دیگری از این فراز به دست دهد. بررسی ها نشان مى دهد دیدگاه نوپای بی‌اعتباری خطبه بیشتر در پی گفتمان‌های نوپدید، عدم خوانش دقیق از خطبه و کم‌توجهی به فضای گفتمانی آن بوده، درحالی‌که با نقل کلینی، ابن‌رستم، و ابن‌جوزی و نیز شهرت خطبه ها و فرازهای موازی با خطبه نقصان صدور آن تقویت مى گیرد. وانگهی نظر به نقدهای وارد بر دیدگاه های مطرح شده، فضای گفتمانی صدور خطبه پس از جنگ جمل و فرازهای هم‌سو با خطبه در سایر خطبه ها، حضرت در این خطبه در مقام نکوهش افرادی هستند که از عائشه در محاربه با امام علی (ع) اطاعت کردند و از آن‌جا که رکن اصلی این جنگ عائشه بود، حضرت به شیوه خاصی با کاربست نقصان در توصیف زنان «بر پایه مجاز و استعاره های لطیف ادبی در بازخوانی فرازهای قرآنی شهادت، ارث و عادت زنان» و یا «بر پایه نگرش عرفی به زنان» خواستند وجدان نهفته آن محاربان را بیدار نموده و به اشتباه خویش واقف گرداند. همچنان‌که به صورت تلویحی عایشه نیز به دلیل جنگ‌افروزی مشمول نکوهش قرار مى گیرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| امیر‌المؤمنین (ع)؛ نهج‌البلاغه؛ نواقص‌العقول؛ نکوهش زنان؛ جنگ جمل | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Re-examining the Attribution of Lack of Intelligence in Women in Nahj al-Balaghah | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohsen Deimekar Garab | ||
| Associate Professor at the Holy Quran University of Sciences and Education. | ||
| چکیده [English] | ||
| Although the description of women as “defect of faith, intellect and inheritance” in one of the sermons of The Nahj al-Balagha has long attracted the attention of commentators and narrators, however, in the current era, this sermon has sometimes been criticized for its influence on emerging modern-discourses on women’s rights, especially from the intellectual and dissident currencies. The present study intends to analyze the notion of “defect of intellect” in this sermon, based on the analysis of the narrative and historical heritage of the two sects, relying on the analysis of the discourse atmosphere of issuing of this sermon, in order to obtain another reading of this part of context. Studies show that the new view of the discrediting of this sermon has been due to newly emerging discourses, a lack of careful reading of the sermon, and a lack of attention to its discursive space. While considering the narrations of Kulayni, Ibn Rustam, and Ibn Jawzi, as well as the fame of sermons and passages consistent with the aforementioned sermon, the probability of its issuance increases.In addition, considering the criticisms made against the aforementioned views, the discursive atmosphere of the sermon after the Battle of Jamal, and the passages consistent with the sermon in other sermons, Imam Ali in this sermon is in a situation to condemn the people who obeyed Aisha in the war with Imam Ali, and since the main factor of this war was Aisha, in a new way, Imam Ali sought to awaken the latent conscience of those warriors and make them aware of his great mistake by adapting the defecting in the description of women based on subtle literary metaphors in re-reading some facts or based on customary attitude. Just as Aisha is implicitly condemned. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Amir al-Mu’minin, The Nahj al-Balagha, Lack of Intelligence, Condemnation of Women, The Battle of the Camel | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
آبى، منصوربن‌حسین، نثر الدر فی المحاضرات، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1424ق.
ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج‌البلاغه، بیروت، اعلمی، 1430ق.
ابن‌اثیر، على‌بن‌ابى‌الکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، 1385ق.
ابن‌حمدون، محمدبن‌حسن، التذکرة الحمدونیة، بیروت، دار صادر، 1996م.
ابنشعبه حرانى، حسن‌بن‌على، تحف العقول، قم، جامعه مدرسین، 1404ق.
ابن‌شهرآشوب مازندرانی، محمدبن‌علی، مناقب آل أبی طالب (ع)، قم، علامه، 1379ق.
ابن‌طاووس، على‌بن‌موسى، کشف المحجة لثمرة المهجة، قم، بوستان کتاب، 1375ش.
ابن‌عبدالبر، یوسف‌بن‌عبدالله، بهجة المجالس و أنس المجالس، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1981م.
ابن‌عبدربه، أحمدبن‌محمد، العقد الفرید، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1404ق.
ابن‌فقیه، احمدبن‌محمد، کتاب البلدان، بیروت، عالم الکتب، 1416ق.
ابن‌قتیبه دینورى، عبدالله‌بن‌مسلم، عیون الأخبار، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1418ق.
ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن‌عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، 1407ق.
ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن‌عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیة، منشورات محمدعلى بیضون، 1419ق.
ابن‌ماجه قزوینی، محمدبن‌یزید، سنن ابن‌ماجه، لبنان، دارالجیل، 1418ق.
ابن‌میثم بحرانی، میثم‌بن‌على، اختیار مصباح السالکین، مشهد، بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1366ش.
ابن‌میثم بحرانی، میثم‌بن‌على، شرحنهجالبلاغة، قم، دفتر نشر الکتاب، 1362ش.
ابوداود، سلیمان‌بن‌اشعث، سنن أبی‌داود، قاهره، دارالحدیث، 1420ق.
ابوطالب مکى، محمدبن‌على، قوت القلوب فى معاملة المحبوب، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1417ق.
احمدبن‌حنبل، مسند احمدبن‌حنبل، لبنان، مؤسسة الرسالة، 1416ق.
امینی، سیده‌زهرا، و حسن ابراهیمی. "عقل زنان از منظر نهج‌البلاغه". کتاب و سنت، 1(1392ش): 33-50.
بخارى، محمدبن‌اسماعیل، صحیح البخاری، قاهره، وزارة الأوقاف، 1410ق.
پورمولا، سیدمحمدهاشم، و حسین افسردیر. "معناشناسی «عقل» در روایات «إنّ النساء نواقص العقول»". پژوهشنامه علوی 5، 2(1393ش): 19-48.
ترمذى، محمدبن‌عیسى، سنن الترمذی، قاهره، دارالحدیث، 1419ق.
ثعالبى، عبدالملک‌بن‌محمد، اللطائف و الظرائف، بیروت، دارالمناهل، بىتا.
جاحظ، عمروبن‌بحر، المحاسن و الأضداد، بیروت، دار و مکتبة الهلال، 2002م.
حسینى‌خطیب، سیدعبدالزهراء، مصادر نهجالبلاغة وأسانیده، بیروت، دارالزهراء، 1367ش.
حسینى‌شیرازى، سیدمحمد، توضیح نهجالبلاغة، تهران، دارتراثالشیعة، بىتا.
حموى، یاقوت‌بن‌عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، 1995م.
خوارزمى، موفق‌بن‌احمد، المناقب، قم، جامعه مدرسین، 1411ق.
دارمى، عبدالله‌بن‌عبدالرحمن، سنن الدارمی، ریاض، دارالمغنی، 1421ق.
دشتی، محمد، ترجمه نهج‌البلاغه، قم، مشهور، 1384ش.
دیاری‌بیدگلی، محمدتقی، و اسمر جعفری. "روایت نقصان عقل و ایمان زنان در بوته اعتبارسنجی". پژوهش دینی 15، 32(1395ش): 5-25. Dor: 20.1001.1.17352770.1395.15.32.1.3
دینورى، احمدبن‌داود، الأخبار الطوال، قم، الرضى، 1368ش.
رضایی، مائده، و راضیه ناطقی. "بررسی تفاوت‌های زن و مرد در خطبه 80 نهج‌البلاغه". میراث طاها، 5(1398ش).
زمخشرى، محمودبن‌عمر، ربیع الأبرار و نصوص الأخیار، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1412ق.
سبط‌بن‌جوزى، تذکرة الخواص، قم، منشورات الشریف الرضى، 1418ق.
سید‌رضی، محمدبن‌حسین، خصائص الأئمة (ع)، مشهد، مجمع البحوث آستان قدس رضوى، 1406ق.
سید‌رضی، محمدبن‌حسین، نهج‌البلاغه، قم، دارالهجره، بی‌تا.
شوشترى، محمدتقى، بهجالصباغةفیشرحنهجالبلاغة، تهران، امیرکبیر، 1376ش.
صدوق، محمدبن‌على، الأمالی، تهران، کتابچى، 1376ش.
صدوق، محمدبن‌على، من لایحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، 1413ق.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
طبرسی، احمدبن‌علی، الإحتجاج، مشهد، مرتضی، 1403ق.
طبرسى، حسن‌بن‌فضل، مکارم الأخلاق، قم، شریف رضى، 1412ق.
طبری، محمدبن‌جریر، تاریخ الأمم والملوک، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1407ق.
طبری، محمدبن‌جریر، المسترشد فی إمامة علیّ بن أبی‌طالب (ع)، قم، کوشانپور، 1415ق.
طوسى، محمدبن‌حسن، الأمالی، قم، دارالثقافة، 1414ق.
طوسى، محمدبن‌حسن، تهذیب الأحکام، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1365ش.
طیبی، ناهید. "بازپژوهی دیدگاه امام علی (ع) درباره عقل زنان با تاکید بر خطبه ۸۰ نهج‌البلاغه". مطالعات اسلامی زنان و خانواده، 5(۱۳۹۵ش): 75-94.
غزالى، ابوحامد، إحیاء علومالدین، بیروت، دارالکتابالعربى، بی‌تا.
قربان‌نیا، ناصر، و معصومه حافظی. "نقد و بررسی دیدگاه‌های مربوط به خطبه هشتادم نهج‌البلاغه". مطالعات راهبردی زنان 15، 60(۱۳۹۲ش).
قرشى‌بنابى، سیدعلى‌اکبر، مفردات نهج‌البلاغه، به کوشش محمدحسن بکائى، تهران، قبله، 1377ش.
قمی، علی‌بن‌ابراهیم، تفسیر منسوب به علی‌بن‌ابراهیم، قم، مؤسسه دارالکتاب، 1404ق.
قیسی شریشی، أحمدبن‌عبدالمؤمن، شرح مقامات الحریری، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1427ق.
کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1365ش.
مجلسى، محمدباقر، بحارالأنوارالجامعة، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404ق.
مسعودی، على‌بن‌حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، قم، دارالهجرة، 1409ق.
مسکویه، احمدبن‌محمد رازی، تجارب الأمم، تهران، سروش، 1379ش.
مسلم‌بن‌حجاج، صحیح مسلم، قاهره، دارالحدیث، 1412ق.
مفید، محمدبن‌محمد، الاختصاص (منسوب به شیخ مفید)، قم، کنگره شیخ مفید، 1413ق.
مفید، محمدبن‌محمد، الجمل، قم، کنگره جهانى شیخ مفید، 1413ق.
مقدسى، مطهربن‌طاهر، البدء و التاریخ، بىجا، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.
نسائى، احمدبن‌على، السنن الکبرى، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1411ق.
نصربن‌مزاحم، بن‌سیار منقرى، وقعة صفین، قم، کتابخانه آیةالله مرعشى، 1403ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 84 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 24 |
||