اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 410 |
| تعداد مقالات | 3,366 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,893,972 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,298,914 |
بررسی مبانی اصولی فقه الحدیثی سیّد مرتضی در کتاب الامالی | ||
| مطالعات فهم حدیث | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 25 شهریور 1404 | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/mfh.2025.21681.2454 | ||
| نویسندگان | ||
| علی اکبر کلانتری1؛ علی ثامنی2؛ حسن درویشی* 3 | ||
| 1دانشیار گروه علوم قرآن و فقه، دانشگاه شیراز، ایران. | ||
| 2استاد‌یار گروه علوم قرآن و فقه، دانشگاه شیراز، ایران. | ||
| 3دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شیراز، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 13 فروردین 1404، تاریخ بازنگری: 24 شهریور 1404، تاریخ پذیرش: 24 تیر 1404 | ||
| چکیده | ||
| سیّدمرتضی، معروف به «علم‌الهدی»، یکی از برجسته‌ترین فقیهان و متکلمان شیعه در قرن پنجم هجری است که آوازه و شهرت او در سراسر عالم، از شرق تا غرب، طنین‌انداز است. کتاب الامالی یکی از آثار مهم و شاخص وی به شمار می‌آید که مشتمل بر هشتاد مجلس است و غالباً در چهار محور اصلی شامل تفسیر، حدیث، ادبیات و شعر و در مواردی نیز دربردارنده مسائل کلامی و اصولی است. سیّد در این اثر، در برخی موارد، به تبیین مبانی اصولی خود پرداخته است؛ مبانی‌ای که نقش مهمی در تحلیل و فهم اخبار آحاد ایفا می‌کنند. هدف این تحقیق، شناخت دقیق‌تر مبانی اصولی سیّد مرتضی در فهم و تأویل اخبار موجود در الامالی است. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر محتوای کتاب الامالی، نشان می‌دهد که سیّد در مواجهه با روایات، به مبانی اصولی خاصی پایبند بوده است؛ از جمله: مردود دانستن قرآن‌بسندگی در استنباط احکام شرعی، پذیرش حجیت اجماع امامیه، اعتقاد به عدم انحصار برخی روایات در معنایی معیّن و التزام به حجیت اصاله‌الحقیقه. در مجموع می‌توان گفت مبانی اصولیِ فقه‌الحدیثی مورد بحث در الامالی، عمدتاً در یکی از چهار محور ذیل جای می‌گیرند: یا روایات مشتمل بر واژگان خاص و دشوار هستند؛ یا در معنای آن‌ها ابهام و اشکال وجود دارد؛ یا با مبانی فکری و اصولی سیّد ناسازگارند؛ و یا با آیات قرآن و روایات دیگر تعارض دارند. سیّد مرتضی در این کتاب، تلاش کرده است تا این تعارض‌ها و ابهام‌ها را با تأویلاتی متناسب با مبانی اصولی خود برطرف سازد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| الامالی سید مرتضی؛ مبانی اصولی فقه الحدیثی؛ سیّد مرتضی؛ فقه الحدیث | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| An Examination of Sayyid al-Murtada’s Usuli Foundations in Hadith Interpretation in al-Amali | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ali Akbar Kalantari1؛ Ali Sameni2؛ Hasan Darvishi3 | ||
| 1Associate Professor, Department of Quranic Sciences and Jurisprudence, Shiraz University, Iran. | ||
| 2Assistant Professor, Department of Quranic Sciences and Jurisprudence, Shiraz University, Iran. | ||
| 3M.A. Student in Quranic and Hadith Sciences, Shiraz University, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Sayyid al-Murtada, widely known as "Alam al-Huda" is considered one of the most prominent Shia jurists and theologians of the fifth century AH, whose scholarly influence extended across both Eastern and Western parts of the Islamic world. al-Amali, one of his most significant works, comprises eighty sessions and is primarily organized into four thematic categories: Quranic exegesis, hadith, Arabic literature and poetry, with occasional discussions on theological and jurisprudential principles. In this work, Sayyid al-Murtada, in several instances, presents his foundational principles of jurisprudence (usul al-fiqh), which play a decisive role in the interpretation and assessment of solitary reports (akhbar al-ahad). The primary aim of this study is to examine and elucidate the usuli foundations employed by Sayyid al-Murtada in understanding and interpreting the narrations included in al-Amali. Adopting a descriptive-analytical approach and based on a close textual analysis of al-Amali, the findings indicate that Sayyid adheres to specific jurisprudential principles in his engagement with hadith, such as the rejection of Quran-sufficiency, the authoritative status of Imami consensus (ijma), the non-restriction of certain narrations to fixed meanings, and the principle of asalat al-haqiqa. Overall, it can be concluded that the usuli principles of hadith interpretation discussed by Sayyid al-Murtada in al-Amali primarily address four categories of narrations: (1) narrations containing rare or complex terminology, (2) narrations marked by semantic ambiguity or apparent contradiction, (3) narrations that seem to conflict with Sayyid’s own theological or legal principles, and (4) narrations that are seemingly inconsistent with Quranic verses or other transmitted traditions. In addressing these issues, Sayyid al-Murtada effectively resolves the ambiguities and contradictions, offering coherent interpretations aligned with his jurisprudential methodology. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| al-Amali Sayyid al-Murtada, Fundamentals of Hadith Jurisprudence, Sayyid al-Murtada, hadith interpretation | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
آلبوغبیش، فاطمه. "روش فقه‌الحدیثی سیّدمرتضی در «الامالی»". کنگره بین‌المللی بزرگداشت هزاره سیّدمرتضی علم‌الهدی، 3(1399ش): 289-332.
انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، قم، مجمع‌الفکر الاسلامی، 1423ق.
بستانی، فواد افرام، فرهنگ ابجدی، تهران، اسلامی، 1375ش.
بیاتی، حیدر. "نقش اجماع در اندیشه کلامی سیّدمرتضی". نقد و نظر 17، 66(1391ش): 106-125.
حسومی، ولی‌الله. "گونه‌شناسی تاًویل و تبیین روایات در کتاب الامالی سیّدمرتضی". نقد و نظر 17، 68(1391ش): 117-138.
خادمیان، محمدرضا. "روش‌شناسی فقهی سیّدمرتضی". کنگره بین‌المللی بزرگداشت هزاره سیّدمرتضی علم‌الهدی، 5(1399ش): 323-356.
ذوقی، انیسه، محمدمهدی تقدیسی، و سیده‌فاطمه حسینی‌میرصفی. "جستاری در مصادر و قواعد فهم حدیث در آثار علامه حلی (ره)". مطالعات فهم حدیث 11، 22(1404ش): 169-187. doi: 10.30479/mfh.2025.20596.2389
سبحانی، علیرضا. "مبانی اصولی آیت‌الله سبحانی". همایش بررسی اندیشه‌های علمی آیت‌الله سبحانی، 1397ش: 53-62.
سیدمرتضی، علم‌الهدی، الامالی، محقق: ابراهیم، محمد ابوالفضل، قاهره، دارالفکر العربی، 1998م.
سیدمرتضی، علم‌الهدی، الانتصار، تحقیق: سیّدمحمدمهدی خراسان، نجف، المطبعه الحدریه، 1391ق.
سیدمرتضی، علم‌الهدی، الذریعه الی مسائل الشریعه، تصحیح: ابوالقاسم گرجی، تهران، دانشگاه تهران، 1363ش.
سیدمرتضی، علم‌الهدی، الرسائل، تحقیق: سیّدمهدی رجائی، قم، دارالقرآن الکریم، 1405ق.
شریعتمداری، حمیدرضا. "کاوشی در مبانی نظری استنباطات فقهی سیّدمرتضی در «ناصریات»". پژوهش‌های فقهی 9، 4(1392ش): 127-148. doi: 10.22059/jorr.2014.36766
شریعتی‌نیاسر، حامد. «بررسی و ارزیابی مبانی و روش‌های فهم و نقد حدیث در آثار سیّد مرتضی (ره)»، رساله دکتری، استاد راهنما: مجید معارف، دکتر محمدرضا شاهرودی. دانشگاه تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، 1392ش.
شهیدی، سیدجعفر، فرهنگ متوسط دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، 1385ش
عباسی، مهرداد. "شخصیت سیّدمرتضی، کتاب الامالی و احادیث آن". علوم حدیث، 22(1380ش): 96-123.
عباسی، مهرداد، و سیّدعلی آقایی. "مبانی و روش سیّدمرتضی در فهم اخبار آحاد با تکیه بر کتاب امالی". مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، 46(1388ش): 175-196. dor: 20.1001.1.17358701.1388.15.46.6.3
غفوری اسفریزی، صدیقه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، «روش سیّد مرتضی در فقه‌الحدیث با تأکید الامالی سیّد مرتضی»، دانشگاه تهران، استاد راهنما: دکتر محمدرضا شاهرودی، 1385ش.
قاسمی، محمدحسن؛ علی نصرتی، و سیدابوالقاسم حسینی‌زیدی. "بررسی ظهور تصوری در فرآیند فهم حدیث از نگاه شیخ انصاری". مطالعات فهم حدیث 8، 15(1400ش): 83-105. doi: 10.30479/mfh.2021.2490
مطهری، مرتضی، کلیات علوم اسلامی (اصول فقه-فقه)، قم، صدرا، 1385ش.
مفید، محمدبن‌نعمان، تصحیح الاعتقادات، تبریز، بی‌نا، 1371ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 8 |
||