اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 410 |
| تعداد مقالات | 3,370 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,899,344 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,303,659 |
واکاوی جامعه شناختی سیر تطور چهار تحریر از حدیث نهی نکاح متعه با بهره‌گیری از ایده خاطرات حدیثی | ||
| مطالعات فهم حدیث | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 شهریور 1404 | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/mfh.2025.21738.2459 | ||
| نویسندگان | ||
| هادی خواجوی* 1؛ ولی اله برزگر کلیشمی2؛ شادی نفیسی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین. | ||
| 2استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین. | ||
| 3دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران. | ||
| تاریخ دریافت: 23 اسفند 1403، تاریخ بازنگری: 25 شهریور 1404، تاریخ پذیرش: 24 تیر 1404 | ||
| چکیده | ||
| منشأ و چیستی احادیث از پرسش‌هایی است که در دوران جدید مورد توجه دوباره پژوهشگران مطالعات اسلامی قرار گرفته است. نگارش حجم انبوهی از احادیث در عصر رسول خدا (ص) با توجه به سنت آموزشی مبتنی بر نقل شفاهی، کمبود و گرانی ادوات نگارش سازگاری نداشت. لذا ضروری است با بهره‌گیری از ساحت دانش‌های دیگر به تبیین شکل‌گیری احادیث پرداخت.برخی از پژوهشگران منشأ بسیاری از احادیث را بازآفرینی خاطرات صحابه از پیامبر اسلام (ص) می‌دانند. خاطره حدیثی، یادآوری رفتار و یا فعلی از پیامبر (ص) در چهارچوب حدیث است؛ که به عنوان یک خاطره در مغز و حافظه شاهدان نقش بسته است. موضوع پژوهش تبیین فرآیند بازآفرینی خاطرات حدیثی و زمینه‌های شکل‌گیری آن می‌باشد. یافته‌ها حاکی است راویان متناسب با بافت اجتماعی و نیازهای عصری، خاطرات از پیامبر اسلام (ص) را در راستای یک کارکرد اجتماعی و یا تحت تاثیر تغییرات زبانی و واژگان بازآفرینی می‌کنند؛ به صورتی که این فرآیند منجر به تغییراتی در واژگان، مضامین و مفاهیم روایت می‌شود. این پژوهش با ارزیابی موردی تطور چهار تحریر از خاطره حدیثی نهی نکاح متعه سبره جهنی، شواهدی از این گونه عوارض را ارائه می‌دهد. کارکرد اجتماعی تحریرهای مختلف احادیث در راستای متقاعد سازی مخاطب بر تحریم نکاح متعه توسط رسول (ص) بعد از فوت ایشان در سده اول می‌باشد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| خاطرات حدیثی؛ نکاح متعه؛ سیر تطور احادیث؛ قرآن محوری در سبک تبلیغی رسول خدا؛ نگرش صحابه به رسول خدا | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Sociological Analysis of the Evolutionary Trajectory of Four Narrations of the Hadith Prohibiting Mut'ah Marriage Utilizing the Concept of Hadith Memory | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hadi Khajavi1؛ Valiollah Barzegar klishomi2؛ shadi Nafisi3 | ||
| 1PhD student in History and Civilization of Islamic Nations, Imam Khomeini International University, Qazvin. | ||
| 2Assistant Professor, Department of History and Civilization of Islamic Nations, Imam Khomeini International University, Qazvin. | ||
| 3Associate Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, University of Tehran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The origin and nature of hadiths have become central questions in modern Islamic studies, attracting significant scholarly attention. Some researchers argue that the origin of many hadiths lies in the reconstruction of the memories of the Companions (Ṣaḥābah) regarding the Prophet Muhammad (peace be upon him) after his demise. Hadith memory refers to the recollection of the Prophet’s actions or sayings, framed within the structure of a hadith, which is imprinted as a memory in the minds of those who witnessed him. After the Prophet’s passing, narrators reconstructed their memories of him in accordance with the social context and the needs of their time, aligning them with specific social functions. This process often led to phenomena such as narration by meaning (naql bi’l-maʿnā) and the fragmentation of hadiths (taqṭīʿ al-aḥādīth). The focus of this research is to explain the process of reconstructing hadith memories and the contextual factors that shaped them. The reconstruction of the Companions’ memories of the Prophet (peace be upon him) subjected the hadiths to issues such as narration by meaning and fragmentation. Through a case study of the evolution of four narrations of the hadith memory regarding the prohibition of mutʿah marriage (temporary marriage) as narrated by Sabrah al-Juhani, this study provides evidence of such phenomena. The social function of the various narrations was to persuade the audience of the prohibition of mutʿah marriage by the Prophet (peace be upon him) after his death, particularly during the first Islamic century. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Sabrah al-Juhani, Prohibition of Mut'ah Marriage, Narration by Meaning, Fragmentation of Hadiths | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
ابن ابی‌شیبه، ابوبکر، المصنف فی الاحادیث و الاثار، محقق: کمال یوسف الحوت، ریاض، مکتبه الرشد، 1409ق.
ابن‌سعد، ابوعبدالله محمد، الطبقات الکبری، محقق: احسان عباس، بیروت، دارصادر، 1968م.
ابن‌فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، محقق: عبدالسلام محمدهارون، بی‌جا، دارالفکر، 1399ق.
ابویوسف قاضی، یعقوب‌بن‌ابراهیم، الرد علی سیر الاوزاعی، تحقیق: ابوالوفا الافغانی، حیدرآباد دکن، لجنه احیاء المعارف النعمانیه، بی‌تا.
احمدبن‌حنبل، ابوعبدالله، مسند، بی‌جا، موسسه الرساله، 1421ق.
اسپیت، مارستن، وصیت سعدبن‌ابی‌وقاص: تطور یک روایت، مترجم: سیده‌زهرا مبلغ، تهران، حکمت، 1394ش.
بخاری‌جعفی، محمدبن‌اسماعیل، صحیح بخاری: کتاب الجامع المسند الصحیح المختصر من امور رسول الله (ص) و سننه و ایامه، محقق: محمدزهیر بن ناصر الناصر، دمشق، دار طوق النجاه، 1422ق.
بختیاری، فاطمه، و حسن حضرتی. "پی‌گیری رد حلقه تفسیری ابن‌عباس در تاریخ‌نگاری قدسی مسلمانان". پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی 55، 2(1401): 375-398. doi: 10.22059/jhic.2023.366078.654438
بیهقی، ابوبکر، السنن الکبری، محقق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1424ق.
پاکتچی، احمد، فقه‌الحدیث: مباحث نقل به معنا، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، 1394ش.
پاکتچی، احمد؛ میرحسینی، یحیی، تاریخ حدیث، تهران، انجمن علمی دانشجویی الهیات دانشگاه امام صادق (ع)، 1390ش.
حیدری‌نژاد، سعیده، و فاطمه جان‌احمدی. "بررسی نقش شهر انبار در تکوین و انتقال خط عربی". تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی 10، 35(1398): 49-62. dor: 20.1001.1.22520538.1398.10.35.2.7
خواجوی، هادی، علی بیات، و حمید باقری. "محوریت بوم مدینه در حدیث و پیدایی گفتمان فرابومی حدیث در میان محدثین اهل سنت در دو سده نخست هجری". حدیث‌پژوهی 15، 29(1402): 311-342. doi: 10.22052/hadith.2021.242048.0
دلبری، سیدعلی. "ادراج در متن حدیث: انواع، عوامل و پیامدهای آن". تحقیقات علوم قرآن و حدیث 10، 19(1392): 56-31. doi: 10.22051/tqh.2014.907
دلبری، سیدعلی. "آسیب «نقل به معنا» در احادیث، عوامل و پیامدها". علوم قرآن و حدیث 42، 84(1389): 59-92. doi: 10.22067/naqhs.v42i1.11807
دهقان، علی، کاوس روحی، احمد پاکتچی، و خلیل پروینی. "پی‌جویی مؤلفه‌های مفهوم جهانی حکمت در مفهوم قرآنی آن". کتاب قیم 8، 18(1397): 7-30.
دینوری، ابوحنیفه، الاخبار الطوال، محقق: محمد عبدالمنعم، قم، منشورات الشریف الرضی، 1373ش.
ذهبی، شمس‌الدین، الموقظه فی علم المصطلح الحدیث، حلب، مکتبه المطبوعات الاسلامیه، 1412ق.
ذهبی، محمدحسین، التفسیر و المفسرون، قاهره، مکتبه وهبه، 1398ق.
رودگر، قنبرعلی، هادی عالم‌زاده، و ابراهیم علی‌سلیمی. "سرگذشت خطبه از جاهلیت تا عصر رسالت نبوی". پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی 48، 1(1394): 29-46. doi: 10.22059/jhic.2017.241786.653810
زرقانی، محمد عبدالعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، بی‌جا، طبعه عیسی البابی الحلبی و شرکاه، بی‌تا.
سجادی، صادق. «مدخل ایام العرب»، تهران: مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی: 1399ش.
سعیدبن‌منصور، ابوعثمان، سنن، محقق: حبیب‌الرحمن الاعظمی، هند، دارالسلفیه، 1403ق.
شریفی، محمد، و طاهره کریمی. "نقل به معنا در روایات: ملاک‌ها و شاخص‌های تشخیص". حدیث و اندیشه 16، 32(1400): 177-204.
شوقی، ضیف، تاریخ ادب عربی، مترجم: علیرضا دکاوتی قراگزلو، تهران، امیرکبیر، 1393ش.
شولر، گریگور، شفاهی و مکتوب در نخستین سده‌های اسلامی، مترجم: نصرت نیل‌ساز، تهران، حکمت، 1393ش.
طبری، محمدبن‌جریر، تاریخ الرسل و الملوک، بیروت، دارالتراث، 1387ق.
طیب‌حسینی، سیدمحمود، علی‌محمد حکیمیان، محمدحسین شیرزاد، و محمدحسن شیرزاد. "معناشناسی تاریخی واژه «مَهر»: کاوشی در دلایل حذف «مهر» از نظام واژگانی قرآن کریم". کتاب قیم 12، 27(1401): 7-23. doi: 10.30512/kq.2021.16459.3054
عاملی، جعفرمرتضی، زواج المتعه، بی‌جا، المرکز الاسلامی للدراسات، 1418ق.
عبدالرزاق صنعانی، ابوبکر، المصنف، محقق: حبیب‌الرحمن الاعظمی، هند، المجلس العلمی، 1403ق.
عسقلانی، ابن‌حجر، لسان المیزان، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1971م.
علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بی‌جا، کتابخانه مدرسه فقاهت، بی‌تا.
کنوبلاخ، هوبرت، جامعه‌شناسی معرفت، مترجم: کرامت‌الله راسخ، تهران، نی، 1400ش.
کوزر، لوئیس، موریس هالبواکس و حافظه جمعی، مترجم: مهدی سلیمانه و لیلا طباطبایی‌یزدی، تهران، حکمت سینا، 1402ش.
مالک‌بن‌انس، الموطأ، محقق: محمدمصطفی الاعظمی، ابوظبی، موسسه زایدبن‌سلطان آل‌نهیان لاعمال الخیریه و الانسانیه، 1425ق.
مسلم‌بن‌حجاج، ابولحسن، المسند الصحیح المختصر بنقل العدل الی رسول الله، محقق: محمدفواد عبدالباقی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
معارف، مجید، تاریخ عمومی حدیث، تهران، کویر، 1393ش.
معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل‌سنت، تهران، سمت، 1395ش.
معارف، مجید، شناخت حدیث: مبانی فهم متن، اصول نقد سند، تهران، نبأ، 1387ش.
مقاتل، ابن‌سلیمان، التفسیر، محقق: عبدالله محمود شحاته، بیروت، داراحیاء التراث، 1423ق.
موسوی، زهره‌سادات، فتحیه فتاحی‌زاده، و محمد عترت‌دوست. "تحلیل محتوای روایات متعه در منابع حدیثی شیعه". مطالعات فهم حدیث 8، 16(1401): 119-145. doi: 10.30479/mfh.2022.2586
مهدوی‌راد، محمدعلی، و سیدعلی دلبری. "بررسی آسیب تقطیع نادرست در روایات". علوم حدیث 15، 55(1389): 132-157.
میرداماد، میربرهان‌الدین، الرواشح السماویه فی شرح الاحادیث الامامیه، محققان: قیصریه‌ها غلام حسین و لیلی نعمت‌الله، قم، دارالحدیث، 1422ق.
نجفی، روح‌الله. "نقل به معنا؛ کلید فهم اختلاف مصاحف صحابه". مطالعات قرائت قرآن 10، 19(1401): 9-33. Doi: 10.22034/qer.2023.7582
نجفی، محمدجواد. "نسب‌شناسی در دوره‌ی اسلامی". تاریخ اسلام 4، 13(1382): 5-44.
نولدکه، تئودور، تاریخ القرآن، نیویورک، دار نشر جورج المز، 2000م.
واقدی، محمدبن‌عمر، المغازی، تحقیق: مارسدن جونز، بیروت، دارالاعلمی، 1409ق.
ویجینگارت، رمکو فاندر، تکنیک‌های بازسازی خاطرات، مترجم: حسین حسنی و حسن حمیدپور، تهران، اسبار، 1403ش.
Kosslyn, Stephen M. "Image and Brain: The Resolution of the Imagery Debate". MIT Press, 1994. Motzki, H., with Boekhoff–van der Voort, N., & Anthony, S. W. Analysing Muslim traditions: Studies in legal, exegetical and Maghāzi ḥadīth. Brill, 2010. Tylor, Edward. “Primitive Culture” (Vol. 1). New York: J.P. Putnam's Son, 1871. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 8 |
||