اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 417 |
| تعداد مقالات | 3,417 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,042,696 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,443,627 |
اصول راهبردی مکان‌یابی مساجد جامع در شهر اسلامی | ||
| اندیشه راهبردی شهرسازی | ||
| مقاله 4، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 6، شهریور 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/ust.2025.22696.1218 | ||
| نویسندگان | ||
| رضا سامه* 1؛ مژگان مهدوی2؛ فوزیه جعفری3 | ||
| 1استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) | ||
| 2دکترای معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد | ||
| 3کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) | ||
| تاریخ دریافت: 24 شهریور 1404، تاریخ بازنگری: 23 مهر 1404، تاریخ پذیرش: 02 آبان 1404 | ||
| چکیده | ||
| مقدمه: مسجد جامع به مثابه مهم‌ترین نهاد عبادی و اجتماعی شهر اسلامی، نقشی فراتر از یک بنای مذهبی دارد و همواره کانون هویت‌بخشی، انسجام اجتماعی و سازمان‌دهی فضایی شهر به شمار رفته است. با وجود چنین اهمیتی، مکان‌یابی نامناسب بسیاری از مساجد جامع در شهرها موجب بروز چالش‌هایی در حفظ نقش و جایگاه آنها شده است. از این‌رو ضرورت دارد اصول راهبردی مکان‌یابی مسجد جامع مبتنی بر احکام فقه اسلامی و الزامات شهرسازی بازخوانی و تدوین گردد. هدف پژوهش: هدف این پژوهش دستیابی و درجه‌بندی اصول مکان‌یابی مساجد جامع در سطح راهبرد است که بر اساس احکام فقهی و توأمان با معیارهای معماری و شهرسازی معاصر قابل تبیین باشند. روش‌شناسی: پژوهش از نظر هدف، کاربردی و مبتنی بر روش‌های کیفی و تحلیلی است. راهبرد اصلی تحقیق، استدلال منطقی بر پایه‌ی اصل استقراء احکام از منابع استوار بوده و در هر بخش از مباحث، روش متناسب اتخاذ گردیده است. داده‌ها از طریق بررسی متون فقهی و منابع تخصصی معماری و شهرسازی به روش کتابخانه‌ای گردآوری و در قالب سه دسته‌ی اصلی در جدول‌های مربوطه طبقه‌بندی و کدگذاری شده‌اند. در نهایت پس از برقراری تناظر میان آنها، سنجش و ارزیابی بعمل آمده تا اصول مکان‌یابی مساجد جامع بر اساس احکام فقهی متناظر، بر اساس اولویت درجه‌بندی شوند. یافته‌ها و بحث: محوریت مسجد در شکل‌گیری شهر اسلامی و مرکزیت فضایی و هندسی آن در شهر، نقش چندعملکردی آن، سهولت دسترسی برابر برای تمام شهروندان و نقش وحدت‌بخش و هویت‌ساز مسجد از برجسته‌ترین اصول در مکان‌یابی مساجد جامع هستند. نتیجه‌گیری: از طریق تطبیق احکام راهبردی فقهی با اصول تخصصی شهرسازی چارچوبی جامع برای مکان‌یابی مطلوب مساجد جامع فراهم شده است که هم ریشه در آموزه‌های اسلامی دارد و هم پاسخگوی نیازهای فضایی و اجتماعی شهرهای امروز خواهد بود. اصول این چارچوب در سه دسته‌ی کلی شامل اصول ساختاری-کالبدی، اصول کارکردی-عملکردی و اصول محتوایی-معنایی تبیین شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مسجد جامع؛ شهر اسلامی؛ مکان‌یابی؛ اصول راهبردی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Strategic Locating Principles of Great Mosques in Islamic City | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Reza Sameh1؛ Mozhgan Mahdavi2؛ Fouziyeh Jafari3 | ||
| 1Assistant Professor in Architecture, Faculty of Architecture and Urbanism, Imam Khomeini International University | ||
| 2Ph. D. in Architecture, Art and Architecture School, University of Yazd | ||
| 3Master in Architecture, Faculty of Architecture and Urbanism, Imam Khomeini International University | ||
| چکیده [English] | ||
| Introduction: The Great Mosque, as the principal religious, social, and cultural place in Islamic cities, performs functions that extend far beyond its physical structure. Historically, it has served as a hub for communal identity formation, social cohesion, and urban spatial organization. In addition to its religious significance, the Great Mosque has traditionally influenced planning, public gatherings, and civic life. Despite this importance, improper locating of many Great Mosques in urban areas has challenged their capacity to fulfill these multiple roles effectively, leading to fragmented urban identity and reduced accessibility. This study emphasizes the need to systematically revisit and establish strategic principles for Great Mosque locating, rooted in Islamic jurisprudence and aligned with contemporary urbanism standards. The research questions are: “What are the strategic principles for locating Great Mosques according to Islamic jurisprudence?” and “How can these principles facilitate the appropriate its placement in cities?” The Purpose of the Research: The primary purpose of this study is to identify, classify, and prioritize strategic principles for locating Great Mosques that are consistent with Islamic legal rulings while being operationally feasible within modern urban frameworks. The research seeks to provide an integrative perspective that balances religious directives, spatial requirements, and social functions to support informed urban planning decisions. By establishing a comprehensive framework, the study aims to enhance both the functional efficiency and symbolic prominence of Great Mosques within contemporary cities. Methodology: This applied research adopts a qualitative and analytical approach, combining inductive reasoning and structured evaluation. The main strategy involves extracting principles from primary sources using logical inference, ensuring that findings are firmly grounded in Islamic jurisprudence. Data collection involved an extensive review of the Qur’an, Hadith, and specialized literature on urbanism. These materials were examined systematically to identify locating principles related to structural, functional, and symbolic dimensions. Information was coded and categorized into three main groups: structural-physical, functional-operational, and content-symbolic. Correspondences among these categories were analyzed to establish alignment between jurisprudential guidance and urban planning principles. Prioritization of principles was conducted based on strategic significance, relevance to contemporary city dynamics, and the capacity to facilitate the Great Mosque’s multifaceted roles. Supplementary cross-references were used to ensure consistency and to capture nuances in religious and spatial requirements. Findings and Discussion: The study reveals that principles governing the locating of Great Mosques are multi-dimensional, encompassing not only structural considerations but also social, cultural, political, and spiritual functions. Within the structural-physical dimension, “mosque centrality” and the “geometric center of the city” are of primary importance, followed by “public accessibility,” “urban activity hub integration,” and the “city identity function.” In the functional-operational dimension, emphasis is placed on the mosque’s capacity to support religious ceremonies, community gatherings, educational activities, economic functions, and social cohesion. Its multifunctional nature allows it to act as a platform for civic participation and collective decision-making. Principles such as “integration into urban life” and “community centrality” were highlighted as essential for maintaining both accessibility and social relevance. In the content-symbolic dimension, the mosque’s role in shaping urban identity and fostering spiritual experience was prioritized. Further critical principles include promoting social unity, providing qualitative enhancement to urban life, and reinforcing symbolic representation within the cityscape. The combination of these dimensions ensures that Great Mosques function as cultural, religious, and civic landmarks simultaneously. Conclusion: By integrating strategic jurisprudential principles with architectural and urban planning standards, this research presents a comprehensive framework for optimal Great Mosque locating. The framework is firmly rooted in Islamic teachings while addressing contemporary urban requirements. The study provides a detailed classification of locating principles to guide the selection of locations that maximize accessibility, social impact, and symbolic significance. Contemporary urbanism should adopt an integrated approach that combines jurisprudential strategies with architectural insights rather than relying solely on technical or structural considerations. Employing modern tools such as Geographic Information Systems, artificial intelligence, and multi-criteria decision-making models based on these principles can further optimize site selection. This approach enhances quality of life, and revitalizes the historical role of Great Mosques as symbols of Islamic identity and centers of social cohesion. Future studies applying these principles can evaluate the effectiveness of mosque locating and analyze existing mosque locations within strategic urban planning frameworks, ensuring their functional, social, and symbolic relevance in contemporary cities. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Great Mosque, Islamic City, Locating, Strategic Principles | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 85 |
||