اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 417 |
| تعداد مقالات | 3,421 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,053,450 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,451,676 |
دسته بندی مبانی نظری معماری و شهرسازی مبتنی بر لایه ها، راهبر ها و ویژگی های شاخص ماهیت شناسی | ||
| اندیشه راهبردی شهرسازی | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 آبان 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/ust.2025.22523.1207 | ||
| نویسندگان | ||
| هادی فرهنگدوست* 1؛ تکتم حنایی2 | ||
| 1گروه معماری اسلامی، دانشکده هنر و معماری اسلامی، دانشگاه بین المللی امام رضا ع، مشهد، ایران | ||
| 2گروه شهرسازی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 30 مرداد 1404، تاریخ بازنگری: 29 مهر 1404، تاریخ پذیرش: 10 آبان 1404 | ||
| چکیده | ||
| مقدمه: پژوهش حاضر به مسئله‌ای بنیادین در معماری و شهرسازی می‌پردازد که ناشی از دشواری شناخت و دسته‌بندی مبانی نظری به دلیل گستردگی مفاهیم، پیچیدگی تعاریف و ابهام در روابط متقابل آنها با مداخلات محیطی است. این وضعیت موجب محدودیت در انتخاب و انطباق نظریات با نیازهای طراحی و تصمیم‌گیری‌های محیطی شده و ضرورت ارائه شاخصی شفاف و کارآمد را دوچندان کرده است. هدف پژوهش: تدوین چارچوبی تحلیلی بر پایه شاخص ماهیت‌شناسانه برای تفکیک مبانی نظری بر اساس توان بالقوه (نقش شناختی) و بالفعل (نقش میانجیگری) و سازمان‌دهی آنها میان شش لایه و هشت ویژگی مشترک است. ضرورت پژوهش از شکاف‌های موجود در ادبیات و فقدان چارچوبی برای اتصال نظام‌مند میان نظریات و مداخلات محیطی ناشی می‌شود. این امر، به‌ویژه در پروژه‌هایی که نیازمند انطباق انعطاف‌پذیر نظریات با شرایط متغیر محیطی هستند، اهمیت دارد. روش‌شناسی: روش‌شناسی تحقیق بر تحلیل گفتمان کیفی استوار بوده و با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA، کدگذاری، مدل‌سازی مفهومی، همبستگی‌یابی و اعتبارسنجی شاخص‌ها انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش، شامل ۱۱۱ منبع منتخب تخصصی در پنج دهه اخیر بوده که بر اساس نمونه‌گیری هدفمند، گردآوری و تحلیل شدند. یافته‌ها و بحث: نتایج نشان می‌دهد که مفهوم «راهبر» برآمده از اشتراک محتوا بین لایه و ویژگی های مشترک مبانی نظری، موجب تفکیک دقیق مبانی نظری به دو دسته درون‌رشته‌ای (انواع عینی و توصیه‌ای) و بین/فرا‌رشته‌ای (انواع ذهنی و تجویزی) شده است. این دسته‌بندی توانسته دقت در تطبیق مبانی با نیازهای طراحی و مداخلات محیطی را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. همچنین، خصلت‌های بنیادین هر دسته و مصادیق انتسابی آنها، همراه با روابط میان لایه‌ها و ویژگی‌ها، استخراج و ارائه شده است. نتیجه‌گیری: شاخص ماهیت‌شناسانه پیشنهادی، ضمن تقویت قابلیت تفکیک و انطباق مبانی نظری، ابزار تحلیلی ارزشمندی برای طراحان، برنامه‌ریزان و پژوهشگران فراهم می‌کند که می‌تواند به بهبود کیفیت تصمیم‌گیری‌های محیطی و ارتقاء همگرایی میان نظریه و عمل در معماری و شهرسازی بینجامد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| راهبر مبانی نظری؛ طبقه‌بندی شناختی؛ میانجیگری معنایی؛ ساختار شناختی؛ مداخلات محیطی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Categorizing the theoretical foundations of architecture and urban planning based on features of layers, drivers, and ontological indicator | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hadi Farhangdoust1؛ Toktam Hanaee2 | ||
| 1Department of Islamic Architecture, Faculty of Islamic Art and Architecture, Imam Reza International University, Mashhad, Iran | ||
| 2Department of Urban Planning, Faculty of Art and Architecture, Islamic Azad University of Mashhad, Mashhad, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Introduction: This research addresses a foundational problem within the domains of architecture and urban planning, which stems from the inherent difficulty in identifying and classifying theoretical underpinnings due to the sheer breadth of concepts, the complexity of their definitions, and the ambiguity in the reciprocal relationships between these theories and environmental interventions. This condition, wherein the design and planning processes are exposed to epistemological disarray, often leads to decisions that are incongruous with the social, cultural, and physical fabric of the built environment, thereby limiting the selection and adaptation of theories to meet specific design requirements and decision-making exigencies. The absence of explanatory frameworks for a structured categorization has consequently reduced the application of theory to generalized or abstract levels. The Purpose of the Research: In response, the principal objective of this research is to formulate an analytical framework predicated on an Ontological Index for the demarcation of theoretical foundations. This cognitive framework, based on an analysis of the potential capacity (cognitive role) and the actualized capacity (mediating role) of theories, and their organization across six distinct layers and eight common features, seeks to provide a systematic solution that enhances the adaptability and effective utilization of theoretical foundations in the processes of environmental design and planning. The necessity for this research arises from palpable gaps in the theoretical literature and the conspicuous absence of a systemic framework to forge a systematic connection between diverse theories and practical environmental interventions. This deficiency is of critical importance, particularly in projects that demand the flexible adaptation of theories to shifting environmental conditions. Methodology: The research methodology is anchored in a structuralist qualitative discourse analysis. This approach was chosen for its suitability in navigating the complex and semantic-rich nature of theoretical foundations, enabling the identification of latent semantic structures and the proposed ontological indices. To implement this method, the MAXQDA software was utilized for comprehensive coding, conceptual modeling, correlation analysis, and the validation of the indices. The statistical population for this research comprised 111 select specialized sources from the past five decades, which were compiled and analyzed through purposive sampling. Findings and Discussion: The results of the investigation indicate that the concept of the “Driver,” extracted from the shared content between the layers and common features of theoretical foundations, facilitates a precise demarcation of theory into two principal categories: intra-disciplinary and inter/trans-disciplinary. These Drivers function as semantic-functional patterns, providing a diagnostic tool for determining "where and how to use theories" when confronting an architectural or urban problem. The intra-disciplinary Driver, possessing a cognitive-interpretive role, is further subdivided into “Objective” and “Advisory” types, which focus on specialized analyses and the provision of operational guidelines within the architectural and urban planning frameworks. Conversely, the inter/trans-disciplinary Driver, characterized by its applied-interdisciplinary role, encompasses “Subjective” and “Prescriptive” types, which concentrate on interdisciplinary interactions with an emphasis on cultural and social values and on the regulatory imperatives derived from other fields, respectively. This categorization has been shown to significantly enhance the precision of aligning theoretical foundations with design needs and environmental interventions. Furthermore, the fundamental characteristics of each of the four types—namely, the degree of semantic certainty, the level of generalizability, the scope of operational authority, and the level of perceptual accessibility—have been extracted and presented alongside their respective exemplars and the intricate relationships between the layers and features. The reliability and validity of these Drivers were confirmed via Cronbach's Alpha testing, which yielded a strong correlation coefficient of 0.797 for both constructs, affirming their internal consistency and robustness. Conclusion: the conclusion of this research posits that the proposed Ontological Index provides an invaluable analytical instrument for designers, planners, and researchers. this index can contribute to an enhanced quality of environmental decision-making and promote a greater convergence between theory and practice in architecture and urban planning. This achievement finds direct application in fields such as strategic design, spatial analysis, sustainable planning, and even the development of pedagogical tools for a more profound comprehension of these theories. The final proposed framework, by establishing a conceptual-applicative relationship between the four types of theoretical foundations, enables an informed and targeted selection process based on the value and capability of each theory across both cognitive and mediating roles. This contribution promises to make design more efficient. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Theoretical foundations driver, cognitive classification, semantic mediation, cognitive structure, Environmental interventions | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 51 |
||