اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 420 |
| تعداد مقالات | 3,442 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,136,712 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,518,979 |
کنشگری شهری و بازآفرینی شهری در ایران: از مقاومت‌های بی‌برنامه تا بازتملک سازمان‌یافته فضا | ||
| اندیشه راهبردی شهرسازی | ||
| دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 6، شهریور 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/ust.2025.22634.1215 | ||
| نویسنده | ||
| سعید غلامی* | ||
| گروه شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 13 شهریور 1404، تاریخ بازنگری: 21 مهر 1404، تاریخ پذیرش: 11 آبان 1404 | ||
| چکیده | ||
| مقدمه: شهرنشینی در ایران طی دو دهه اخیر فضاهایی نابرابر و سودمحور ایجاد کرده که با پیامدهای اجتماعی و زیست‌محیطی، شکاف میان برنامه‌ریزی رسمی و واقعیت زیسته را عمیق‌تر ساخته است. تمرکزگرایی نهادی، حذف نهادهای میانجی و امنیتی‌سازی عرصه عمومی، مشارکت و کنش جمعی را محدود و گفتمان‌های دموکراتیک را به حاشیه رانده است. این وضعیت بستر مناسبی برای مطالعه کنشگری شهری فراهم می‌کند. در چنین شرایطی، تحلیل گفتمان می‌تواند ابعاد زبانی، نهادی و اجتماعی مقاومت‌ها را آشکار و امکان فهم چندلایه «حق به شهر» را فراهم سازد. هدف پژوهش: با تکیه بر مفاهیم «تولید اجتماعی فضا» (لوفور)، «عدالت فضایی» (سوجا) و «حق به شهر» (هاروی و مارکوزه)، سه میدان گفتمانی (دولتی، رسانه‌ای و عمومی) بررسی شده است تا نحوه بازنمایی و تحدید عاملیت شهری و گونه‌شناسی کنشگری روشن شود. روش‌شناسی: پژوهش از رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف استفاده کرده است. داده‌ها شامل اسناد رسمی، سیاست‌های شهری، گزارش‌های رسانه‌ای و تولیدات عمومی (بیانیه‌ها، شعارها، گرافیتی و محتوای شبکه‌های اجتماعی) در فاصله سال‌های 1380 تا 1400 است که با کدگذاری کیفی و تحلیل مفهومی در نرم‌افزار MAXQDA بررسی شد. یافته‌ها و بحث: گفتمان دولتی با زبان فنی فضا را ابژه مدیریتی بازنمایی و مقاومت را بی‌نظمی معرفی می‌کند. رسانه‌های اصلی این چارچوب را بازتولید و اعتراض‌ها را «غیرقانونی» یا «کانون بحران» توصیف می‌کنند. در برابر، گفتمان عمومی بر هویت، حافظه جمعی و حق به ماندن تأکید دارد و فضا را به عرصه‌ای معنادار و مقاومتی بدل می‌سازد. سه نوع کنشگری شناسایی شد: نمادین/فرهنگی، شبکه‌ای/غیررسمی و جمعی/سازمان‌یافته. نتیجه‌گیری: هرچند بسیاری از کنش‌ها پراکنده‌اند، ظرفیت گذار به اشکال سازمان‌یافته‌تر وجود دارد. تحقق عدالت فضایی در ایران مستلزم فاصله گرفتن از منطق تکنوکراتیک و شناسایی کنش‌های زیسته است. پیوند گفتمان عمومی و شبکه‌های محلی می‌تواند به سیاست‌های شهری حساس به عدالت فضایی بینجامد و سهمی در ادبیات جهانی «حق به شهر» داشته باشد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حق به شهر؛ عدالت فضایی؛ تحلیل گفتمان؛ کنشگری شهری؛ ایران؛ جنوب جهانی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Urban Activism and Urban Regeneration in Iran: From Unstructured Resistance to Organized Spatial Reappropriation | ||
| نویسندگان [English] | ||
| saeid gholami | ||
| Department of Urban Planning, C.T.C.,, Islamic Azad University, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Introduction:Urbanization in Iran between 2001 and 2021 produced highly unequal, commodified and exclusionary urban spaces, intensifying divergences between official planning and citizens’ lived realities. Institutional centralization, erosion of intermediary institutions, and securitization of public space curtailed avenues for meaningful participation and collective action, marginalizing democratic discourses in urban governance. Within this context, the Right to the City (RTC) reappears not merely as a legal claim but as a contested discursive and spatial project through which inhabitants seek reappropriation, recognition, and everyday presence. This study argues that examining linguistic, institutional and social registers of urban governance through a discourse analytic lens reveals how structural constraints and media framings constrain or enable urban agency. The Purpose of the Research: The research aims to investigate the discursive, institutional and social dimensions of urban activism in Iran and to assess whether urban agency remains largely fragmented and symbolic or whether emergent forms of organized spatial reappropriation are discernible. By interrogating state, media and public discourses, the study seeks to produce a typology of activism that captures variation in tactics, temporalities and transformative potential within the specific political context of the Global South. Methodology: Employing a descriptive–analytical design, the study integrates Norman Fairclough’s three-dimensional model of Critical Discourse Analysis with Henri Lefebvre’s social theory of the production of space. The corpus encompasses 206 texts collected purposively across three domains: 24 official documents and policy texts; 153 media reports and opinion pieces from print and digital outlets; and 29 items of public discourse including social media posts, graffiti, community statements and visual materials. The temporal scope covers 2001–2021. Data were systematically coded in MAXQDA using an iterative combination of deductive codes derived from theory (e.g., participation, space, right, resistance) and inductive codes emergent from the corpus. Analysis proceeded across three nested levels—textual, discursive practice, and socio-cultural practice—to trace interrelations among language, institutional routines and social structures. Findings and Discussion: The analysis uncovers pronounced contrasts among the three discursive fields. State discourse recurrently frames urban space as a managerial object, deploying technicalized, depersonalized language that marginalizes collective subjectivity and re-signifies participation as awareness-raising or consultation. Media discourse often amplifies securitized framings, rendering protests as illegal gatherings or crisis points while minimizing structural drivers. Public discourse, by contrast, foregrounds identity, memory and claims to remain; practices such as graffiti, neighborhood campaigns and everyday occupations articulate a vernacular right to the city. From the empirical material a threefold typology emerges: (1) symbolic/structured activism—cultural and artistic practices that contest meanings of place; (2) spontaneous/networked activism—ad hoc and digitally mediated mobilizations with limited institutionalization; and (3) collective/organized activism—sustained neighborhood councils, campaigns and litigations with potential to influence spatial outcomes. While the first two forms predominate, the third illustrates pathways through which distributed resistance may coalesce into organized spatial reappropriation despite institutional constraints. The study also identifies structural enablers (strong social ties; local identity) and barriers (centralization; securitization; commodification) that condition activist trajectories. Implications and Strategies: Building on empirical findings, the paper proposes four pragmatic strategic orientations to enhance urban justice under prevailing constraints: (a) growth strategies that strengthen grassroots networks and capacitate local actors to coordinate repertoire and resources; (b) revision strategies aimed at reframing urban policies to embed participatory thresholds, transparency mechanisms and distributive safeguards in redevelopment programs; (c) confrontation strategies that mobilize legal, communicative and associative tactics to contest exclusionary projects and assert communal claims; and (d) defensive strategies prioritizing protection of existing community assets—public spaces, small gardens and informal economies—through temporary moratoria, legal support and solidarity networks. Given the political context, defensive and growth strategies are highlighted as more feasible short-term measures, whereas revision and confrontation require longer-term institutional openings and alliances. Overall, the study advances a pragmatic, context-sensitive and operationalizable research agenda. Conclusion: Urban activism in Iran is shaped by tensions between technocratic governance, security-oriented media narratives, and resilient public practices. Recognizing RTC as a discursive and spatial struggle emphasizes everyday reappropriations rather than formal legal entitlements. Policy implications include the need to institutionalize meaningful participation channels, protect community spaces against speculative redevelopment, and support intermediary networks that translate dispersed agency into collective capacity. By situating Iran within comparative debates on spatial justice, the study contributes a context-sensitive framework for analyzing urban agency in authoritarian and marketized urban regimes. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Right to the City, Spatial Justice, Discourse Analysis, Urban Activism, Iran, Global South | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 78 |
||