اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شمارهها | 424 |
| تعداد مقالات | 3,493 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,289,542 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,612,753 |
اعتبارسنجی حملِ خلاف ظاهر در احادیث جواز اِمتثال مُکرّر | ||
| مطالعات فهم حدیث | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 دی 1404 | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/mfh.2025.22229.2483 | ||
| نویسندگان | ||
| محمدرضا نایینی1؛ عباس زندی2؛ محمد حکیم* 3 | ||
| 1استاد درس خارج فقه و اصول، حوزه علمیه قم، ایران. | ||
| 2مدرس سطح عالی فقه و اصول، حوزه علمیه قم. | ||
| 3استادیار گروه فقه و حقوق، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران. | ||
| تاریخ دریافت: 20 خرداد 1404، تاریخ بازنگری: 08 دی 1404، تاریخ پذیرش: 27 آبان 1404 | ||
| چکیده | ||
| مسئله امکان یا استحاله عقلی امتثال پس از امتثال- بهمعنای تکرار امتثال یک تکلیف شرعی پس از انجام آن، با قصدی همانند امتثال پیشین- از مسائل چالشبرانگیز در دانش فقه و اصول فقه بهشمار میرود. دیدگاه مشهور اصولیان و فقیهان امامیه، با استناد به دلایلی همچون حصول غرض در امتثالِ نخست، تحصیلِ حاصل، تناقض و خُلف، و سقوط امر پس از امتثال اول، بر استحاله عقلی و نیز عدم جواز شرعی چنین تکراری استوار است. با این حال، در منابع روایی شیعه، شماری از روایات معتبر از اهل بیت (ع) بهروشنی بر جواز شرعی امتثال مکرّر دلالت دارند. با وجود این، انگاره استحاله عقلی موجب شده است که بیشتر فقیهان، برای سازگار کردن این روایات با مبنای یادشده، به تأویل و حمل آنها بر خلاف ظاهرشان روی آورند؛ و در نتیجه، به نفی جواز تکرار امتثال، فتوا دهند. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی، به بازخوانی ظهور روایات دالّ بر جواز تکرار امتثال و ارزیابی صحّتِ تأویل و حملِ آنها بر خلاف ظاهرشان، در پرتو بازاندیشی انتقادی در نظریه استحاله عقلی امتثال پس از امتثال میپردازد. تحلیلها و یافتههای پژوهش نشان میدهد که از منظر نظری، تعلّق اوامر شرعی به طبیعتِ کلّی مأمورٌبه، در صورتی که شارع به سقوطِ امر تصریح نکرده باشد، موجب بقای غرض نوعی و استمرار صلاحیت امر برای امتثال مکرّر خواهد بود. از منظر فقهالحدیثی نیز، ظهور روایات یادشده در جواز امتثال مکرّر، گویای وقوع و جواز چنین امتثالی در شریعت و مؤیّد امکان عقلی آن است. | ||
| کلیدواژهها | ||
| اعتبارسنجی روایات؛ حمل خلاف ظاهر روایات؛ تکرار امتثال تکلیف شرعی؛ روایات جواز تکرار امتثال | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Evaluating the Validity of Interpretation Contrary to Apparent Meaning in Hadiths Permitting Repeated Obedience | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Reza Naeini1؛ Abbas Zandi2؛ Mohammad Hakim3 | ||
| 1Professor of Jurisprudence and Principles, Seminary of Qom. | ||
| 2Instructor of the Higher Level at the Seminary of Qom. | ||
| 3Assistant Professor, Department of jurisprudence and Law, Faculty of Farabi, University of Tehran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The issue of the rational possibility or impossibility of compliance after compliance- meaning the repetition of fulfilling a religious obligation after its initial performance with the same intention- represents a challenging debate in Islamic jurisprudence (fiqh) and Islamic legal theory. The prevailing view among Imami jurists and scholars of legal theory, supported by arguments such as the realization of the divine objective in the first compliance, redundancy, contradiction, and the cessation of the divine command after the initial compliance, asserts the rational impossibility and legal impermissibility of such repetition. However, in Shi‘i sources, a number of authentic narrations from the Ahl al-Bayt (peace be upon them) explicitly indicate the legal permissibility of repeated compliance. Nevertheless, the assumption of rational impossibility has led most jurists to reinterpret these narrations contrary to their apparent meaning, thereby issuing verdicts denying the permissibility of repeated compliance. This study, employing a descriptive- analytical method, reexamines the apparent meaning of narrations affirming repeated compliance and evaluates the validity of their reinterpretation against their evident sense, in light of a critical reconsideration of the theory of rational impossibility of compliance after compliance. The analyses and findings suggest that, from a theoretical perspective, the attachment of divine commands to the general nature of the commanded act, in the absence of explicit divine indication of the command’s cessation, entails the persistence of the general divine objective and the continued applicability of the command for repeated compliance. From a jurisprudential–hadith perspective, the apparent meaning of these narrations supporting repeated compliance indicates both its occurrence and permissibility in Islamic law, thereby affirming the rational possibility of such repetition. | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| Validation of Narrations, Interpretation Contrary to Apparent Meaning of Narrations, Repetition of Religious Compliance, Narrations on the Permissibility of Repeated Compliance | ||
| مراجع | ||
|
آخوندخراسانی، محمدکاظم، کفایة الأصول، قم، مؤسسه آلالبیت (ع)، 1409ق.
آملی، محمدتقی، مصباح الهدی، تهران، مؤلّف، 1380ق.
ابراهیمیدینانی، غلامحسین، قواعد کلی در فلسفه اسلامی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چ 2، 1365ش.
ابنسینا، حسینبنعبداللّه، الشفا منطق، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی، 1405ق.
اردبیلی، احمد، مجمع الفائدة و البرهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
اصفهانی، سیدابوالحسن، وسیلة الوصول إلی حقائق الأصول، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1422ق.
اصفهانی، محمدتقی، هدایة المسترشدین، قم، موسسه نشر اسلامی، چ 2، 1429ق.
اصفهانی، محمدحسن، الفصول الغرویة، قم، دار إحیاء العلوم الإسلامیة، 1404ق.
انصاری، مرتضی، مطارح الأنظار، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چ 2، 1383ش.
بجنوردی، سیدحسن، منتهی الأصول، تهران، مؤسسه عروج، 1380ش.
بحرانی، یوسف، الحدائق الناظرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405ق.
بروجردی، سیدحسین، نهایة التقریر، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، بیتا.
جوهری، اسماعیلبنحماد، الصحاح، بیروت، دارالعلم، 1410ق.
حائریمازندرانی، محمدبناسماعیل، منتهی المقال، قم، مؤسسه آلالبیت (ع)، 1416ق.
حرّعاملی، محمدبنحسن، تفصیل وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آلالبیت (ع)، 1416ق.
حرّعاملی، محمدبنحسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آلالبیت (ع)، 1409ق.
حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، دارالتفسیر، 1416ق.
حلّی، حسنبنیوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آلالبیت (ع)، 1414ق.
حلّی، حسنبنیوسف، خلاصة الاقوال، قم، شریفرضی، چ2، 1402ق.
حلّی، حسنبنیوسف، منتهی المطلب، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، 1412ق.
خمینی، سیدروحالله، جواهر الأصول، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1376ش.
خمینی، سیدمصطفی، تحریرات فی الأصول، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1418ق.
خوانساری، آقاحسین، مشارق الشموس فی شرح الدروس، بیجا، بینا، بیتا.
خوئی، سیدابوالقاسم، محاضرات فی أصول الفقه، قم، مؤسسة احیاء آثار الإمامالخوئی، 1418ق- الف.
خوئی، سیدابوالقاسم، مصابیح الأصول، تهران، مرکز نشر کتاب، 1413ق.
خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمامالخوئی، 1418ق- ب.
دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران، چ 2، 1377ش.
زبیدی، سیدمرتضی، تاج العروس، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
سبحانی، جعفر، المبسوط فی اصول الفقه، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1431ق.
سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذّب الأحکام، قم، مؤسسه المنار، چ 4، 1413ق.
شریفی گرمدره، وحید، و محسن رفعت. "کارکردهای قرینه سوال راوی در فهم احادیث فقهی". مطالعات فهم حدیث 5، 9(1397): 151-175. doi: 10.30479/mfh.2018.1436
شهید اوّل، محمدبنمکّی، ذکری الشیعة، قم، مؤسسه آلالبیت (ع)، 1419ق.
شهیدثانی، زینالدینبنعلی، روض الجنان، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1402ق.
شیخالشریعة اصفهانی، فتحالله، أحکام الصلاة، قم، کتابخانه امیرالمؤمنین علی (ع)، 1404ق.
صدر، سیدمحمدباقر، بحوث فی علم الأصول، بیروت، الدار الإسلامیة، 1417ق.
صدوق، محمدبنعلی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
طباطبایی، سیدعلی، ریاض المسائل، قم، مؤسسه آلالبیت (ع)، 1418ق.
طباطبایییزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چ2، 1409ق.
طوسی، محمدبنحسن، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق- ب.
طوسی، محمدبنحسن، الرجال، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ 3، 1373ش.
طوسی، محمدبنحسن، الفهرست، قم، کتابخانه محققطباطبایی، 1420ق.
طوسی، محمدبنحسن، المبسوط، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چ 3، 1387ق.
طوسی، محمدبنحسن، تهذیب الأحکام، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چ 4، 1407ق- الف.
عاملی، حسنبنزینالدین، معالم الاصول، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ 9، 1378ش.
عاملی، سیدجواد، مفتاح الکرامة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419ق.
عراقی، ضیاءالدین، نهایة الأفکار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ 3، 1417ق.
قاسمی، محمدحسن، علی نصرتی، و سیدابوالقاسم حسینیزیدی. "بررسی ظهور تصوّری در فرایند فهم حدیث از نگاه شیخ انصاری". مطالعات فهم حدیث 8، 15(1400ش): 83-105. doi: 10.30479/mfh.2021.2490
کاشفالغطاء، حسنبنعلی، أنوار الفقاهة- کتاب الطهارة، نجف، مؤسسة کاشف الغطاء، 1387ق.
کرباسی، محمدابراهیم، إشارات الأصول، بیجا، بینا، بیتا.
کشی، محمدبنعمر، الرجال، مشهد، دانشگاه مشهد، 1409ق.
کلینی، محمدبنیعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چ 4، 1307ق.
مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چ 2، 1404ق.
مجلسیاصفهانی، محمدتقی، لوامع صاحبقرانی، قم، اسماعیلیان، چ 2، 1414ق.
محققداماد، سیدمحمد، کتاب الصلاة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ 2، 1416ق.
میرزایقمی، ابوالقاسم، قوانین الأصول، قم، إحیاء الکتب الإسلامیة، 1430ق.
نائینی، محمدحسین، کتاب الصلاة، قم، جامعه مدرّسین، 1411ق.
نجاشی، احمدبنعلی، الفهرست، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ 5، 1365ش.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چ 7، 1404ق.
نراقی، احمد، مستند الشیعة، قم، مؤسسه آلالبیت (ع)، 1415ق.
همدانی، آقارضا، مصباح الفقیه، قم، مؤسسة الجعفریة، 1416ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3 |
||