اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شمارهها | 424 |
| تعداد مقالات | 3,495 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,292,603 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,614,298 |
تاریخ گذاری سندی روایات جمع قرآن در زمان پیامبر (ص) و خلفا | ||
| مطالعات فهم حدیث | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 دی 1404 | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/mfh.2025.22536.2504 | ||
| نویسندگان | ||
| سمانه ترابی1؛ امیر احمدنژاد* 2 | ||
| 1دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اصفهان. | ||
| 2استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اصفهان. | ||
| تاریخ دریافت: 29 مرداد 1404، تاریخ بازنگری: 06 دی 1404، تاریخ پذیرش: 27 آبان 1404 | ||
| چکیده | ||
| در میان گزارشهای تاریخی موجود در مورد مسأله جمع قرآن کریم، برخی به جمع قرآن در زمان پیامبر (ص) و برخی نیز به جمع قرآن در زمان خلفا اشاره دارد. قدمت روایت «جَمَعَ القُرْآنَ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللهِ» به عنوان صریحترین روایت در خصوص جمع در زمان پیامبر (ص) با بهکارگیری روشهای تاریخگذاری حدیث، حداقل منسوب به اواخر قرن اول است که توسط یک صحابی (أنسبنمالک) و چهار تابعی (قتادة- شعبی- ابنسیرین- محمد قرظی) نقل شده است. این درحالیست که قدمت روایات متناقض جمع خلفا بهطور قطعی به نیمه دوم قرن دوم باز میگردد و با توجه به شواهد موجود امکان اظهارنظر قاطع درمورد وجود این روایات پیش از این بازه زمانی وجود ندارد. این موضوع نشاندهنده فاصله تاریخی این دو گروه از روایات درحدود یک سده و تقدم تاریخی روایات جمع قرآن در زمان پیامبر (ص) است. همچنین در نمودار اسناد روایات جمع در زمان پیامبر (ص) کهنترین راویان در واقع همان حلقههای مشترک اصلی روایات هستند که این نکته اعتبار ویژهای به این روایات بخشیده است. هرچند نتیجه مذکور کیفیت جمع در آن زمان را نیز بهطور کامل و واضح مشخص نمیکند، در مقایسه با اسناد موجود روایات جمع خلفا از قرائن سندی محکمتری برخوردارند. | ||
| کلیدواژهها | ||
| تاریخ گذاری سندی؛ حلقه مشترک؛ روایات جمع قرآن؛ تاریخ قرآن | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Isnād-Based Dating of Ḥadīths on the Compilation of the Qurʾān during the Prophet and the Caliphs | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Samane Torabi1؛ Amir Ahmadnezhad2 | ||
| 1PhD student in Quran and Hadith Sciences, University of Isfahan. | ||
| 2Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, University of Isfahan. | ||
| چکیده [English] | ||
| collection to the Prophet’s lifetime, whereas others locate it in the periods of the early caliphs. The earliest traceable isnād for the report commonly cited as “Jamʿ al-Qurʾān ʿalā ʿahd Rasūl Allāh”— the most explicit narrative affirming a Prophet-era compilation — can be dated, on the basis of ḥadīth-dating methodologies, to at least the late first Islamic century. This report is transmitted through a relatively compact network consisting of one Companion (Anas b. Mālik) and four Successors (Qatāda, al-Shaʿbī, Ibn Sīrīn, and Muḥammad al-Qurazī). In contrast, the earliest verifiable isnāds for the diverse and at times mutually contradictory reports concerning compilation under the caliphs emerge only in the latter half of the second Islamic century. Given the extant evidence, no demonstrable basis exists for positing their circulation prior to this period. The resulting temporal gap of approximately one century between the two corpora of reports underscores the chronological precedence of those describing compilation during the Prophet’s lifetime. Furthermore, isnād diagramming reveals that the earliest transmitters in the Prophet-era reports function as the principal shared links (ḥalaqāt mushtaraka) within their transmission networks, a structural feature that enhances their historical reliability. While this conclusion does not allow for a definitive reconstruction of the precise mechanisms of compilation during the Prophet’s time, it nevertheless indicates that—when assessed through isnād-based criteria—the reports affirming a Prophet-era compilation possess significantly stronger evidentiary support than those attributing the process to the caliphs. | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| Documentary dating, Common circle, Collection of the Qur'an, History of Qur’an | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
ابنحبان، محمد، الثقات، حیدرآباد، موسسه الکتب الثقافیه، 1393ق.
ابنسعد، أبوعبدالله محمد، الطبقات الکبری، محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1410ق.
ابنعجمی، برهانالدین حلبی، الکشف الحثیث عمن رمی بوضع الحدیث، بیروت، عالم الکتب مکتبة النهضة العربیة، 1987م.
ابنعدی، عبدالله، الکامل فی ضعفاء الرجال، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1418ق.
ابنعساکر، علیبنحسن، تاریخ دمشق، دمشق، دارالفکر، 1415ق.
ابوسعید، صلاحالدین، المختلطین، قاهره، مکتبة الخانجی، 1417ق.
بخاری، محمدبناسماعیل، صحیح البخاری، دار طوق النجاة، 1422ق.
بلاذری، أحمدبنیحیى، فتوح البلدان، قاهره، مکتبه النهضة المصریة، 1956م.
ترابی، سمانه، امیر احمدنژاد، و سیدمهدی لطفی. "تاریخگذاری روایت «مقتل اهل الیمامه»؛ در مسأله جمع قرآن کریم". مطالعات فهم حدیث 10، 19(1402ش): 111-135. doi: 10.30479/mfh.2023.18769.2258
خطیب بغدادی، ابوبکر، تاریخ بغداد، بیروت، دارالغرب الاسلامی، 1422ق.
خوئی، سیدابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، قم، دارالزهراء، 1375ش.
ذهبی، شمسالدین، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، بیروت، دارالغرب الاسلامی، 2003م.
ذهبی، شمسالدین، ذکر أسماء من تکلم فیه وهو موثق، الزرقاء، مکتبة المنار، 1406ق.
ذهبی، شمسالدین، سیر اعلام النبلاء، بیروت، موسسة الرسالة، 1405ق.
ذهبی، شمسالدین، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، بیروت، دارالمعرفه، 1382ق.
رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران، امیرکبیر، چاپ دوم، 1362ش.
زرقانی، محمدعبدالعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1988.
زرکشی، محمدبنعبدالله، البرهان فی علوم القرآن، بیروت، دارالفکر، 1408ق.
زنجانی، ابوعبدلله، تاریخ القرآن، قم، سازمان تبلیغات اسلامی، 1404ق.
سیوطی، جلالالدین، اسماء المدلسین، بیروت، دارالجیل، بیتا.
شراب، محمد محمدحسن، الإمام الزهری عالم الحجاز و الشام، دمشق، دارالقلم، 1993م.
صالح، صبحی، مباحث فی علوم القرآن، قم، الشریف الرضی، 1372ش.
صحاری، أبوالمنذر سلمهبنمسلم، انساب، عمان، وزاره التوراث القومی و الثقافة، 1427ق.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، قرآن در اسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1394ق.
طباظبایی، سیدکاظم، و محسن رجبیقدسی. "بازخوانی روایات جمع قرآن بر پایه حدیث نزول قرآن بر هفت حرف". مطالعات فهم حدیث 1، 1(1393ش): 65-93. doi: 10.30479/mfh.2015.1105
طبری، محمدبنجریر، جامع البیان فی تاویل القرآن، بیروت، موسسة الرسالة، 1420ق.
عجاجخطیب، محمد، اصول الحدیث علومه و مصطلحه، بیروت، دارالفکر، 1409ق.
عسقلانی، ابنحجر، تعریف اهل التقدیس بمراتب الموصوفین بالتدلیس، اردن، مکتبه المنار، بیتا.
عسقلانی، ابنحجر، تهذیب التهذیب، هند، مطبعة دائرةالمعارف النظامیة، 1326ق.
عسکری، سیدمرتضی، القرآن الکریم و روایات المدرسین، ایران، شرکه التوحید، 1417ق.
علایی، أبوسعیدبنخلیل، جامع التحصیل فی احکام المراسیل، بیروت، عالم الکتاب، 1407ق.
مزی، یوسفبنعبدالرحمن، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، بیروت، موسسة الرسالة، 1400ق.
مقریزی، احمدبنعلی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال والأموال والحفده والمتاع، بیروت، دارلکتب العلمیة، 1420ق.
موتسکی، هارالد، تاریخگذاری حدیث؛ روشها و نمونهها، نافع مولای ابنعمر و جایگاه او در آثار حدیثی مسلمانان، به کوشش علی آقایی، تهران، حکمت، 1394ش.
ناصحیان، علیاصغر، نگاهی نو به جمع قرآن، الهیات و حقوق دانشگاه رضوی (آموزههای قرآنی) 8، 30(1387ش): 29-56.
نسایی، أبوعبدالرحمن، سنن الکبری، بیروت، مؤسسه الرسالة، 1421ق.
نوری، سیدابوالمعاطی؛ عید، احمد عبدالرزاق؛ خلیل، محمود محمد، موسوعة الأقوال الإمام احمدبنحنبل فی رجال الحدیث و علله، قم، دارالنشر، 1417ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2 |
||