تعداد نشریات | 19 |
تعداد شمارهها | 380 |
تعداد مقالات | 3,131 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,251,632 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,845,988 |
کاربست بینامتنیت در فهم امثال نهجالبلاغه | ||
مطالعات فهم حدیث | ||
مقاله 5، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 5، اسفند 1395، صفحه 93-119 اصل مقاله (326.69 K) | ||
نوع مقاله: پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/mfh.2017.1144 | ||
نویسندگان | ||
محمدرضا پیرچراغ1؛ عبدالهادی فقهی زاده* 2 | ||
1دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مذاهب اسلامی تهران | ||
2استاد دانشگاه تهران | ||
تاریخ دریافت: 12 دی 1395، تاریخ بازنگری: 20 اسفند 1395، تاریخ پذیرش: 25 اسفند 1395 | ||
چکیده | ||
بینامتنیت روشی جهت فهم دقیقتر متون است که به بررسی روابط بین متنها میپردازد و بر آن است که بیان کند هر متن و گویندهای متأثر از دیگر متون و گویندگان سابق یا همزمان، بوده و آگاهانه یا ناخودآگاه از کلام و اندیشهی آنها بهرهمند گشته است. امام علی (ع) در نهجالبلاغه، گاهی واژگان و عباراتی از متون قبلی (اعم از قرآن، احادیث نبوی (ص)، أمثال و اشعار عربی) را در خطبهها، نامهها و کلمات قصار خویش وارد ساخته و در برخی موارد با الهام از مفاهیم و آموزههایشان، محتوا و مضامین را در کلام خویش تداعی میسازد. با بهرهگیری از روش فوق و به جهت فهم دقیقتر سخن امام (ع) ناچاریم که روابط بین سخن امام (ع) و این متنها را تشخیص دهیم. در نهجالبلاغه حدود 220 ضربالمثل آمده که امام (ع)، تعداد معدودی از آنها را از دیگران اخذ و نقل کرده است. در این مقاله برآنیم تا برخی از این نوع ضربالمثلها را از منظر روابط بینامتنی مورد بررسی قرار داده و به این پرسش پاسخ دهیم که اولاً بینامتنیت أمثال عربی در نهجالبلاغه از کدام نوع است؟ و ثانیاً کاربرد این روش برای فهم حدیثِ امام (ع) چه تأثیری دارد؟ بر این اساس ابتدا با روش توصیفی- تحلیلی تمامی ضربالمثلهایی که امام (ع)، گویندهی نخستینِ آن نبوده را استخراج و بعد با بررسی پیشینه و معنای آن مَثَل، ارتباط آن را با کلام امام (ع) تشخیص میدهیم. بینامتنیت به سه گونهی نفی جزئی، نفی متوازی و نفی کلی تقسیم میشود. از ثمرات بهرهگیری از بینامتنیت تشخیص نوع ارتباط سخن معصوم (ع) با مَثَلِ مشهورِ عربی است و عملیات بینامتنی در این پژوهش نشان میدهد که بیشترین شکل بینامتنیِ أمثال در نهجالبلاغه، بینامتنیت لفظی از نوع نفی متوازی است که امام (ع) اصلِ الفاظ مَثَل را در سخن خود آورده، ولی بین معنای مد نظر گویندهی اصلی با سخن خویش نوعی سازش برقرار کرده است. | ||
کلیدواژهها | ||
أمثال؛ ضربالمثل؛ فهم نهجالبلاغه؛ بینامتنیت | ||
عنوان مقاله [English] | ||
The use of Inter-textuality to understanding Nahj al-Balaghah proverbs | ||
نویسندگان [English] | ||
Mohammad Reza Pircheraq1؛ Abdolhadi Feqhizadeh2 | ||
1PH.D.student of Quran and Hadith, Tehran University | ||
2Professor, University of Tehran | ||
چکیده [English] | ||
Inter-textuality is a method to understanding more accurately the texts to survey the relation between them. It states every text or speaker is affected by other texts or speakers in past or synchronic and has been benefited from their words or thoughts consciously or unconsciously. Imam Ali (AS) sometimes used in Nahj al-Balaghah some words or expressions from past texts (including Quran, prophetic traditions, Arabic poems and proverbs) in his sermons, letters and short sentences. And sometimes he used their concepts and instructions in his speech to state contents in his words. By using the above method and to understanding more accurately the speech of Imam Ali (AS), we should determine the relation between these texts and the speech of Imam Ali (AS). There are 220 proverbs in Nahj al-Balaghah that Imam has narrated some of them from others. In this article we try to survey some of these proverbs in aspect of inter-textuality relations to answer these questions: At first which kind of the inter-textuality of Arabic proverbs in Nahj al-Balaghah is? And second what is the effect of using this method to understanding Imam Ali (AS) traditions? According to this, firstly by using descriptive and inferential methods we find whole the proverbs that Imam Ali (AS) wasn’t the first speaker of them. Then by surveying the history and the meaning of the proverb, we determine its relation with the speech of Imam Ali (AS). Inter-textuality relationships can be separated into three types: obligatory, optional and accidental. The results of using inter-textuality are determining the kind of relation between the speech of Imam and the famous Arabic proverb. Using the inter-textuality in this article shows that the most kind of proverbs inter-textuality in Nahj al-Balaghah is verbal inter-textuality from optional type. Imam Ali (AS) has said the main content of proverb in his speech, but he has moderated the main intention of first speaker with his speech. | ||
کلیدواژهها [English] | ||
Inter-textuality, proverbs, Nahj al-Balaghah | ||
مراجع | ||
قرآن کریم. ابراهیم، محمد ابوالفضل، تحقیق و شرح نهجالبلاغة، بیروت، دارالجبل، 1416ق. ابن أبی الحدید، عبد الحمید، شرح نهجالبلاغة، تصحیح: محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، 1404ق. ابن أثیر جزری، نصر الله بن محمد، المثل السائر فی أدب الکاتب و الشاعر، تحقیق: محمد محیالدین عبد الحمید، بیروت: المکتبة العصریة للطباعة و النشر، 1420ق. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، تصحیح: جمالالدین میردامادی، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع- دار صادر، 1414ق. آلن،گراهام، بینامتنیت، ترجمه: پیام یزدانجو، تهران، نشر مرکز، 1380ش. اندقانی، هاجر، امثال و حکم نهجالبلاغه و معادلهای فارسی و انگلیسی آنها، قم، انتشارات میثم تمار، 1379ش. بحرانى، میثم بن على بن میثم، شرحنهجالبلاغة (ابنمیثم)، بیجا، دفترنشرالکتاب، 1362ش. بروکلمان، کارل، تاریخ الأدب العربی، ترجمه: عبدالحلیم النجار، القاهرة: دارالمعارف بمصر، بیتا. بهمنیار، فریدون، داستاننامه بهمنیار، تهران: دانشگاه تهران، 1369ش. ........................،« مثل چیست؟»، مجله یغما، 1328ش، سال دوم، شماره 2 و 3. بیهقى فرید خراسان، على بن زید، معارجنهجالبلاغة، تصحیح: محمدتقی دانشپژوه، قم،کتابخانه عمومى آیةالله مرعشىنجفى، 1367ش. پورنامداریان، محمدتقی، رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، تهران،علمی و فرهنگی، 1368ش. تفتازانی، سعدالدین، مختصرالمعانی، بیجا: دارالکتب، بیتا. تودوروف، تزوتان، بوطیقای ساختارگرا، ترجمه: محمد نبوی،تهران: نشر آگه، 1382ش. ثعالبی، عبدالملک بن محمد، التمثیل و المحاضرة، تحقیق: عبد الفتاح محمد الحلو، بیروت، الدار العربیة للکتاب، 1981م. جابر، ناصر، «التناص القرآنی فی الشعر العمانی»، مجلة جامعة النجاح للأبحاث (العلوم الإنسانیة)، 2007م، المجلد 21، الرقم 4. جبر الأسدی، عبدالستار، «ماهیة التناص»، مقال من مجلة ثقافیة فکریة (فکر و نقد المغربیة)، 2000م، الرباط، دارالنشر المغربیة، شماره 28. جرجانی، عبد القاهر، دلائل الإعجاز فی علم المعانی، القاهرة: مکتبة القاهرة، 1961م. جعفری، محمد تقی، ترجمه و تفسیر نهجالبلاغه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1376ش. جمعه، حسین، المسبار فی النقد الأدبی، دمشق، اتحاد الکتاب العرب، 2003م. جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، قم، نشر اسراء، 1385ش. خاقانی، محمد، جلوههای بلاغت در نهجالبلاغه، تهران، بنیاد نهجالبلاغه، 1376ش. خضرایی، امین، فرهنگنامه امثال و حکم ایرانی، شیراز، انتشارات نوید، 1382ش. داد، سیما، فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران، انتشارات مروارید، 1383ش. دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1377ش. ذوالفقاری، حسن، «تفاوت کنایه با ضربالمثل»، دوفصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی،1387ش، شماره 10، بهار و تابستان. رازی، محمد بن ابی بکر، أمثال و حکم، ترجمه: فیروز حریرچی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1391ش. رستم پور، رقیه، «التناص القرآنی فی شعر محمود درویش»، مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، 1384ش، ش3. زلهایم، رودلف، الأمثال العربیه القدیمه، ترجمه: رمضان عبد التواب، بیروت، دار الأمانة، 1971م. ژنت، ژرار، مدخل لجامع النص، ترجمه: عبدالرحمن ایوب، بغداد، دارالشؤون الثقافیة العامة، 1985م. سالمی، هادیة، التناص فی القرآن دراسة سیمائیة للنص القرآنی، تونس: عام الکتب الحدیث للنشر و التوزیع، 2014م. سبحانی، جعفر، الأمثال فی القرآن الکریم، قم، مؤسسة الإمام الصادق (ع)، 1420ق. سیدرضی، محمد بن حسین، ترجمه و شرح نهج البلاغة، مترجم: على نقى فیض الاسلام اصفهانى، تهران، مؤسسه چاپ و نشر تألیفات فیض الإسلام، 1379ش. .........................................، نهجالبلاغة (للصبحی صالح)، تصحیح: صبحی صالح، قم، هجرت، 1414ق. .........................................، المجازات النبویة، تصحیح: مهدى هوشمند، قم، دار الحدیث، 1422ق. طریحی، فخر الدین بن محمد، مجمع البحرین، تحقیق: احمد حسینى اشکورى، تهران، مرتضوى، 1375ش. عزام، محمد، تجلیات التناص فی الشعر العربی، دمشق، منشورات اتحاد الکتاب العرب، 2001م. ..................، شعریة الخطاب السردی. دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب، 2005م. عسکری، ابوهلال حسن بن عبد الله، جمهرة الأمثال، بیروت، دار الفکر، بیتا. علیزاده، عمران، مثلهای مشهور حضرات معصومین (ع)، قم، مکتب اسلام، 1379ش. غروی، محمد، الأمثال فی نهجالبلاغة، قم، فیروزآبادی، 1401ق. ....................، الأمثال والحکم المستخرجة من نهجالبلاغة، قم، النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین، 1407ق. فیاض، محمد جابر، الأمثال فی القرآن، الریاض، المعهد العالمی للفکر، 1995م. قائمینیا، علیرضا، بیولوژی نص: نشانه شناسی و تفسیر قرآن، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1393ش. قطامش، عبدالمجید، الأمثال العربیه، دمشق، دار الفکر، 1988م. کریستوا، ژولیا، «کلام، مکالمه و رمان» به سوی پسامدرن پساساختارگرایی در مطالعات ادبی، ترجمه: پیام یزدانجو، تهران، نشر مرکز، 1381ش. کلانتر، سید حسین، امثال البلاغة، قم، حکمت مبین، 1381ش. کیوان، عبدالعاطی، التناص القرآنی فی الشعر أمل دنقل، القاهرة، مکتبة النهضة المصریة، 1998م. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1403ق. مسکین، حسن، «الأثر اللسانی فی الدرسات الأبیة»، مقال من مجلة ثقافیة فکریة (فکر و نقد المغربیة)، 2004م، الرباط، دارالنشر المغربیة، الرقم 58(ابریل). معلوف، لوئیس، فرائد الأدبفرائد الادب فی الامثال و الاقوال السائره عند العرب، بیروت، دارالمشرق، 1973م. مفتاح، محمد، تحلیل الخطاب الشعری، بیروت، دارالتنویر للطباعة و النشر، 1985م. ...................، المفاهیم معالم: نحو تأویل واقعی، بیروت، المرکز الثقافی العربی- الدار البیضاء، 1999م. مکارم شیرازى، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین (ع) شرح تازه و جامعى بر نهجالبلاغه، تهران، دارالکتبالاسلامیة، 1385ش. ﻣﮑﺎرﯾﮏ، اﯾﺮﻧﺎرﯾﻤﺎ، دانشنامههای نظریههای ادﺑﯽﻣﻌﺎﺻﺮ، ترجمه: ﻣﻬﺮان مهاجر، محمد نبوی، تهران، نشر مرکز، 1383ش. موسی، خلیل، قراءات فی الشعر العربی الحدیث و المعاصر: دراسة، دمشق، منشورات اتحاد الکتاب العرب، 2000م. میدانی نیسابوری، ابوالفضل احمد ابن محمد، مجمع الامثال، تحقیق: محمد محیى الدین عبد الحمید، بیروت، دار المعرفة، بیتا. میرزایی، فرامرز؛ واحدی، ماشاء الله، «روابط بینامتنی قرآن با اشعار احمد مطر»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه باهنر کرمان، 1388ش، دوره جدید، شماره 25 (پیاپی 22)، بهار. وعدالله، لیدیا، التناص المعرفی فی الشعر عز الدین المناصرة، بیجا، دارالمندلاوی، 2005م. هاشمی، احمد بن ابراهیم، جواهر الأدب فی أدبیات و إنشاء لغة العرب، تحقیق و تصحیح: لجنة من الجامعیین، بیروت، مؤسسة المعارف، بیتا. .......................................، جواهر البلاغة، تصحیح: محمود خورسندی، حمید مسجدسرایی، قم، حقوق اسلامی، 1384ش. هاشمى خویى، میرزا حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، تصحیح: ابراهیم میانجى، تهران، مکتبة الإسلامیة، 1400ق. Julia kristeva, semiotike mouton publisher,the hugue, the netherland, great Britain, 1970. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,221 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 992 |