اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 347 |
| تعداد مقالات | 2,870 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,260,543 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,395,600 |
واکاوی حکم تکلیفى و پیامدِ وضعى «عُجب» در پرتو تحلیلِ دلالی مستندات حدیثی | ||
| مطالعات فهم حدیث | ||
| مقاله 12، دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 12، اردیبهشت 1399، صفحه 263-285 اصل مقاله (343.87 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/mfh.2020.2082 | ||
| نویسندگان | ||
| محمّدرضا نایینی منوچهری1؛ محمّد حکیم* 2 | ||
| 1استاد دروس خارج فقه و اصول، حوزه علمیه قم | ||
| 2دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، پردیس فارابی، دانشگاه تهران/ طلبه حوزه علمیه قم | ||
| تاریخ دریافت: 28 خرداد 1398، تاریخ بازنگری: 11 اسفند 1398، تاریخ پذیرش: 21 اسفند 1398 | ||
| چکیده | ||
| استنباط حکمِ تکلیفی صفت نکوهیده‌ی عُجب و واکاوی پیامدِ وضعی این بیماری اخلاقی در اعمال عبادی، دیدگاه‌های مختلفی را در دانش فقه، پدیدار ساخته است و در شمارِ مباحث چالش‌برانگیز در رابطه اخلاق و فقه قلمداد می‌گردد. صفت ناشایستِ خودبینی، با جهل به مقام خداوند و نفوذ قدرت او در تمام شئون تحقّق می‌یابد و با صورت بخشیدن به کمالی خیالی، باعث فراموشی انتسابِ نعمت، توفیق و منزلت به پروردگار می‌شود. در این جستار که با روش تحلیلی- توصیفی به انجام رسیده است، ضمنِ مفهوم‌شناسی عجب، به تبیین چالش‌های موجود در نظریات فقهی درباره حکم عُجب، بر مبنای تحلیلِ محتوای روایات پرداخته شده است. فقیهان در کشف حکم تکلیفی عُجب در اعمال عبادی، دو دیدگاهِ حرمت و عدم حرمت را ارائه کرده‌اند. برخی از فُقها نیز عجب را از اوصاف نفسانی غیرقابل تعلّق حکم تکلیفی برشمرده‌اند. در ساحت حکم وضعی عُجب نیز نظریاتی همچون بطلان مطلق عبادات به دلیل خدشه در نیتِ عبادت؛ بطلان، تنها در فرض تقارن با عبادت؛ و عدم بطلان حتی در صورت تقارن با عمل عبادی؛ مطرح شده است. این نوشتار در فرایندِ قضاوت میان دیدگاه‌های فقهی، مهم‌ترین احادیث را در این زمینه مورد تبیین و ارزیابی دلالی قرار داده و نتایج ذیل را به دست آورده است: در مستندات حدیثی، عباراتِ دالّ بر حرمت به حقایقی متفاوت از عجب تعلّق یافته است و بر حرمت تکلیفی عجب دلالت نمی‌کنند. همچنین، مفاد احادیث بر معنایی اعمّ از صحّت و عدم صحّتِ وضعی دلالت دارند و تقلیل و عدم ترتّب ثواب را نیز، با وجودِ صحّت عبادت، شامل می‌شوند. از دیگر سو، تعلّقِ نهی به عنوان خارج از ماهیتِ عبادت، مانع از ظهور احادیث در اثر وضعی بطلان خواهد بود. بر این اساس، مستندات روایى در فقه‌پژوهی عُجب، تنها بر کراهت این صفت دلالت دارند و عُجب را باعث دورى معنوى از خداوند، عدم کمال عبادت و تقلیل یا عدم ثواب معرّفی می‌کنند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عُجب؛ خودپسندی؛ اِدلال؛ حکم تکلیفی عُجب؛ حکم وضعی عُجب؛ فقه و اخلاق | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Analysis of the Jurisprudential Obligation of Egotism and Egotism Sentence on the Basis of Analysis of the Content of Hadiths | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammadreza Naiini Manoochehri1؛ Mmohammad Hakim2 | ||
| 1Professor Religious Science School, Qom. | ||
| 2Ph.D. Student, Farabi Campus University of Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| Inference of the Jurisprudential obligation sentence of egotism and Examining the effect of this moral illness in the practice of worship have made different perspectives in jurisprudential knowledge. Self-efficacy is due to ignorance of the greatness of God and with an imaginary perfection, it is forgotten that God attributes success. In this essay, which an analytical-descriptive method has been performed, while exploring the concept of egotism and the same concepts, it explains the challenges of the jurisprudential views about the self-efficacy sentence. The jurisprudents in the discovery of the jurisprudential sentence of egotism have provided two views of forbiddingness and it's against. Some jurists have also mentioned the egotism as the irreconcilable attributes of the religious order. In the context of the egotism situational sentence, there are also ideas such as the void of worship due to the intent of deception, void in sync with worship; and non-void. This paper, on the basis of judging between jurisprudential views, has evaluated the most important hadiths in this field discursively. In the hadith documentation, different facts are considered to be forbidden. On the other hand, the provisions of the hadiths include reduction (decrease) or non-reciprocity, with the validity of worship; which prevents the emergence of hadiths in the event of a nullity. Accordingly, the hadith documentation indicates only the aversion of this attribute; and recognizes it as the cause of spiritual excursion to God and wickedness in worship. | ||
| مراجع | ||
|
قرآن مجید، ترجمه: محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، 1415ق. آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1409ق. آملی، محمدتقی، مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی، تهران، بی‌نا، 1380ق. آملی، هاشم، المعالم المأثورة، مقرّر، محمدعلی اسماعیل‌پور، قم، بی‌نا، 1406ق. ابن‌عبّاد، صاحب، المحیط فی اللغة، بیروت، عالم الکتاب، 1414ق. ابن‌فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1404ق. ابن‌مسکویه، تهذیب الأخلاق وتطهیر الأعراق، قم، طلیعة النور، 1426ق. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفکر- دار صادر، چاپ سوم، 1414ق. انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، چ دوم، 1382ش. بروجردی، سیدحسین، تقریر بحوث السید البروجردی، مقرّر، علی‌پناه اشتهاردی، قم، جامعه مدرّسین،1416ق. جزری، ابن اثیر مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، قم، اسماعیلیان، بی‌تا. جوهری، اسماعیل بن حمّاد، الصحاح، بیروت، دار العلم للملایین، 1410ق. حائری، مرتضی، شرح العروة الوثقی، قم، جامعه مدرّسین، 1426ق. حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1409ق. حقّی برسوی، اسماعیل، روح البیان، بیروت، دارالفکر، بی‌تا. حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، دارالتفسیر، 1416ق. حکیم، سیدمحمدسعید، مصباح المنهاج- الطهارة، قم، مؤسسه المنار، بی‌تا. حلّی، جمال الدین، عدّة الداعی و نجاح الساعی، بیروت، دارالکتب العربی، 1407ق. حلّی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1414ق. خمینی، سیدروح اللّه، تقریرات کتاب الطهارة، مقرّر، محمد فاضل لنکرانی، تهران، مؤسسه نشر آثار امام خمینی،1422ق. خویی، سیدابوالقاسم، التنقیح فی شرح العروة الوثقی- الطهارة، مقرّر، میرزاعلی غروی، قم، لطفی، 1418ق/ الف. _____________، موسوعة الإمام الخویی، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخویی، 1418ق/ ب. دستغیب، سیدعبدالحسین، قلب سلیم، قم، جامعه مدرّسین، 1388ش. زبیدی، سیدمحمد مرتضی، تاج العروس، بیروت، دارالفکر، 1414ق. سیدرضی، محمدبن‌حسین، نهج البلاغه. تحقیق، عزیزاللّه عطاردی، قم، مؤسسه نهج البلاغه، 1414ق. سیدمرتضی، علی بن حسین، المسائل الناصریات، تهران، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، 1417ق. سیستانی، سیدعلی، منهاج الصالحین، قم، دفتر آیةالله سیستانی، چ پنجم، 1417ق. شهید اوّل، محمد بن مکّی عاملی، القواعد والفوائد، تحقیق: سیدعبدالهادی حکیم، قم، مفید، بی‌تا. _____________________، ذکری الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1419ق. _____________________، الدروس الشرعیة، قم، جامعه مدرّسین، چاپ دوم، 1417ق. شهید ثانی، زین الدین بن علی عاملی، رسائل الشهید الثانی، قم، بصیرتی، بی‌تا. صدوق، محمد بن علی، الخصال، قم، جامعه مدرّسین، 1362ش. _______________، علل الشرایع، قم، داوری، 1386ق. _______________، التوحید، قم، جامعه مدرّسین، 1398ق. طباطبایی، سیدمحمد حسین، تفسیر المیزان، مترجم: سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم، جامعه مدرّسین، 1374ش. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران، مرتضوی، چاپ سوم، 1416ق. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چ چهارم، 1407ق. _______________، الأمالی، قم، دارالثقافه، 1414ق. طوسی،خواجه نصیرالدین، اخلاق ناصری، تهران، علمیه اسلامیه، 1413ق. عاملی، محمد بن علی موسوی، مدارک الأحکام، بیروت، مؤسسه آل البیت(ع)، 1411ق. عاملی، یاسین عیسی، الاصطلاحات الفقهیة فی الرسائل العملیة، بیروت، دارالبلاغة، 1413ق. عبدالمنعم، محمود عبدالرحمن، معجم المصطلحات والألفاظ الفقهیة، قاهره، دارالفضیلة، بی‌تا. عسکری، ابوهلال، الفروق فی اللغة، بیروت، دار الآفاق الجدیدة، چ چهارم، 1400ق. عیّاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیّاشی، تهران، علمیه، 1380ق. غزالی، ابوحامد محمد، إحیاء علوم الدین، تحقیق، عبدالرحیم حافظ عراقی، بی‌جا، دارالکتب العربی، بی‌تا. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1415ق. فیض کاشانی، محمدمحسن ، المحجة البیضاء، قم، جامعه مدرّسین، چاپ چهارم، 1417ق. __________________، الوافی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چ دوم، 1418ق. قطیفی، احمد بن صالح، رسائل آل طوق القطیفی، بیروت، دار المصطفی لإحیاء التراث، 1422ق. قمی طباطبایی، سیدتقی، مبانی منهاج الصالحین، قم، منشورات قلم الشرق، 1426ق. کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1422ق. کرکى، علی بن حسین(محقّق ثانی)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ دوم، 1414ق. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. گروهی از محقّقان، دائرة المعارف تشیّع، تهران، نشر شهید سعید محبّی، 1384ش. مازندرانی، محمدصالح، شرح الکافی، تهران، المکتبة الاسلامیة، 1382ق. مجلسی، محمدتقی، روضة المتّقین، قم، مؤسسه کوشانپور، چاپ دوم، 1406ق. مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، موسسة الطبع والنشر، 1410ق. ____________، مرآة العقول، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق. محقّق داماد، سیدمحمد، کتاب الصلاة، قم، جامعه مدرّسین، چاپ دوم، 1416ق. مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا. مظفّر، محمدرضا، اصول الفقه، قم، اسماعیلیان، چاپ پنجم، 1375ش. معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، امیر کبیر، چاپ 26، 1388ش. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ32، 1374ش. نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404ق. نراقی، مهدی، جامع السعادات، بیروت، اعلمی، بی‌تا. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود و گروهی از محقّقان، فرهنگ فقه فارسی، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ دوم، 1385ش. همدانی، آقارضا، مصباح الفقاهة، قم، مؤسسه الجعفریه، 1416ق. یزدی طباطبایی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، بیروت، اعلمی، چاپ دوم، 1409ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 342 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 253 |
||