1استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
2کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اوقاف و امور خیریه قم، دانشکده علوم قرآنی کرمانشاه
تاریخ دریافت: 27 آبان 1399،
تاریخ پذیرش: 27 آبان 1399
چکیده
عبارت «سِتَّةِ أَیَّامٍ» (الاعراف: 54) که به آفرینش آسمان و زمین در «شش روز» اشاره دارد، به شروع خلقت برمی‌گردد. این مسئله از سده‌های نخستین تاریخ تفسیر تاکنون محل تضارب آرا و تعدد نظرات مفسران فریقین با مسلک‌های فکری متعدد و روش‌های تفسیری متفاوت؛ اعم از روائی، عرفانی، اجتهادی و علمی و .... بوده است. در این میان، تعداد قابل‌توجهی از مفسران عبارت «سِتَّةِ أَیَّامٍ» را به روزهای دنیایی تفسیر کرده‌اند و احادیثی نیز در این باره آورده‌اند که آغاز خلقت را با روز شنبه، یک‌شنبه یا دوشنبه مصادف می‌داند. این مقاله که با روش توصیفی و استفاده از ابزار اسنادی انجام شده‌است، سعی‌داشته تا با ارائه دلایل و شواهد متعدد علمی، مخدوش‌بودن این قبیل احادیث یا مصداق اسرائیلیات بودن آن‌ها را به بوته‌نقد گذارد. ارزیابی‌ها حاکی از آن است که اسانید و راویان این احادیث، مشکوک و مردود بوده و تقریباً هیچ‌یک از طرق حدیث خالی از ضعف نیست. احادیث مذکور به‌لحاظ متنی نیز دارای متنی مضطرب هستند و با عرضه محتوای آن‌ها به معیارهای متقن نقد حدیث از جمله؛ قرآن و علم، مخدوش‌بودن آن‌ها ثابت می‌شود. با‌توجه به اعجاز علمی قرآن و رویکرد تبیینی احادیث صحیح بر کلی‌گویی‌های قرآن، شناسایی احادیث سره از ناسره در این عرصه ضمن دستیابی به اصل هدایت، سدی بر دستمایه قرار دادن احادیث مخدوش به نام اسلام و ادعای تعارض تعالیم آن با علم توسط معاندین خواهد بود.
Validation of the Document and Content of the Interpretive Narrations of the Six Days “Case Study of Vers 54, A’raf Sura”
نویسندگان [English]
Narges Shekarbeygi1؛ Tayebeh Babaeiyan2
1Assistant Professor, Department of Islamic Education, Kermanshah University of Medical Sciences.
2M.A. Student of Quran and Hadith Studies, Qom University of Endowments and Charities, Kermanshah Faculty of Quranic Sciences.
چکیده [English]
The phrase “Six Days” (A’raf: 54), which refers to the creation of the heavens and the earth in “six days”, goes back to the beginning of creation. From the first centuries of the history of interpretation until now, this issue has been the place of conflict between the opinions and the multiplicity of opinions of the commentators of the two sects with different schools of thought and different interpretive methods; It has been narrative, mystical, ijtihad and scientific, etc. In the meantime, a considerable number of commentators have interpreted the phrase “Six Days” into worldly days, and have also quoted hadiths about it, which coincide with the beginning of creation on Saturday, Sunday or Monday. This article, which has been done by descriptive method and using documentary tools, has tried to criticize the falsification of such hadiths or their example of being Israeli by presenting various scientific reasons and evidences. Evaluations indicate that the narrators and masters of these hadiths are suspicious and rejected, and almost none of the hadiths are free from weakness. The mentioned hadiths also have an anxious text in terms of text, and by presenting their content to the sound criteria of hadith criticism, including the Qur’an and science, it is proved that they are distorted. Considering the scientific miracle of the Qur’an and the explanatory approach of the authentic hadiths to the generalities of the Qur’an, identifying the pure and nonpure hadiths in this field, while achieving the principle of guidance, will be a barrier to establishing distorted hadiths in the name of Islam and claiming its teachings contradict with science by dissidents.
کلیدواژه‌ها [English]
Six Days, Beginning of Creation, Israelites, Interpretation, Validation
مراجع
قرآن‌کریم. ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمان بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، عربستان سعودی، مکتبه نزار مصطفی الباز، 1419ق. ابن أبی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، قم، مکتب آیة الله مرعشی نجفی، 1414ق. ابن اثیر، علی‌بن‌محمد، اسدالغابه فی معرفه الصحابه، بیروت، دارالکتب العمیه، 2009م. ابن‌جوزی، ابوالفرح عبدالرحمن بن علی، زادالمسیرفی علم التفسیر، بیروت، دار الکتاب العربی، 1422ق. ابن‌عربی، محی‌الدین محمد، تفسیر ابن‌عربی، بیروت، دارالاحیاءالتراث العربی، چاپ دوم، 1422ق. ابن‌عماد، عبدالحی، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، به کوشش ارناووط و عرقسوسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1413ق. ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن‌عمر، تفسیر ابن‌کثیر، بیروت، دارالمعرفة، 1992م. احمدبن‌حنبل، مسند امام احمد بن حنبل، بیروت، موسسه الرساله، 1416ق. اصفهانی، ابونعیم، معرفه الصحابه، ریاض، دارالوطن، 1998م. بحرانى، سیدهاشم، البرهان فى تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت، 1416ق. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، مترجم: عبدالعلی نوراحراری، تربت جام، شیخ الاسلام احمد جام، چاپ چهارم، 1388ش. بیاضی، علی بن یونس، الشراط المستقیم الی مستحقی التقدیم، به کوشش محمدباقر بهبودی، بی‌جا، المکتبه المرتضویه لاحیاء الجعفریه، بی‌تا. بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التاویل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1418ق. بیهقی، احمدبن حسین، السنن الکبری، بیروت، دارالفکر، 1419ق. جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، قم، اسراء، چاپ ششم، 1386ش. حسینی طهرانی، سید محمدحسین، امام‌شناسی، تهران، مکتب وحی، 1393ش. حوینی، ابواسحاق، نثل النبال بمعجم الرجال الذین ترجم لهم ابواسحاق الحوینی، قاهره، منشورات الدار تعبر عن آراء اصحابنا الخاصه، 2007م. خانی، رضا، ترجمه بیان السعاده فی مقامات العباده، تهران، دانشگاه پیام نور، 1372ش. دورانت، ویل، تاریخ تمدن، ترجمه احمد بطحایی و همکاران، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، چاپ ششم، 1378ش. دولت، محمدعلی؛ افضلی، علی، «بررسی تطبیقی تاریخی پیدایش انسان در زمین از نظر علم و آموزه‌های قرآنی و حدیثی»، پژوهش‌های علم و دین، پاییز و زمستان 1394، ص15-31. ذهبی، شمس الدین أبو عبد الله، سیر أعلام النبلاء، بیروت، مؤسسه الرسالة، 1405ق. ذهبی، محمدحسین، الاسراییلیات فی تفسیرو الحدیث، دمشق، لجنه النشر فی دارالایمان، بی‌تا. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن الکریم، دمشق، دارالعلم الدار الشامیه، چاپ سوم، 1412ق. ربانی گلپایگانی، علی، «رابطه علم و دین در مسیحیت»، کیهان اندیشه، 1374ش، شماره 64، صص123-141. –––––––––––––––––––––––––––––––––––، ترجمه محاضرات فی الهیات، قم، انتشارات مرکز مدیریت حوزه های علمیه، 1389ش. رضایی اصفهانی، محمدعلی، اعجازها و شگفتی‌های علمی قرآن، قم، زمزم هدایت، 1389ش. زاهدی، محمدصادق، ثمره هاشمی، سیداحمد، «رابطه علم و دین در آرای مطهری و بازرگان»، پژوهش‌های علم و دین، سال چهارم، 1392ق، شماره دوم، صص 59-76. زبرالربعی، ابوسلیمان محمدبن عبدالله، تاریخ مولد العلماءو وفیاتهم، ریاض، دارالعاصمه، بی‌تا. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، داراحیاءالکتاب العربی، 1407ق. سمرقندی، نصربن محمدبن احمد، بحرالعلوم، بی‌جا، بی‌تا. سورآبادی، ابوبکرعتیق بن محمد، تفسیر سورآبادی، تهران، فرهنگ نشر نو، چاپ ششم، 1380ش. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، ترجمه محمد دشتى، قم، مشهور، 1379ش. سیوطی، جلال الدین، الدرالمنثور فی تفسیر الماثور، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1404ق. ––––––––––––––––––––––––––––––––––، تفسیر جلالین، بیروت، موسسه النور للمطبوعات، 1406ق. شاذلی، سیدقطب بن ابراهیم، فی ظلال القرآن، بیروت، دارالشروق، چاپ هفدهم، 1412ق. شمس شامی، محمدبن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی السیره خیر العباد، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1414ق. صدوق، محمدبن علی، التوحید، ترجمه محمدعلی سلطانی، تهران: ارمغان طوبی، چاپ دوم، 1384ش. ______________، الخصال، ترجمه صادق حسن زاده، تهران، ارمغان طوبی، چاپ پنجم، 1389ش. صدوق، محمدبن علی، علل الشرایع، ترجمه حسین قاسمی، قم، وانک، 1390ش. طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374ش. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی التفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه، 1412ق. طوسی، محمدبن حسن، إختیار معرفة الرجال المعروف بـه رجال الکشی، مشهد، انتشارات مرکز تحقیقات و مطالعات دانشکده الهیات و معارف اسلامی، 1409ق. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––، التبیان فی التفسیر القرآن، بیروت، دار احیاءالتراث العربی، بی‌تا. عاملی، علی بن احمد (شهید ثانی)، الرعایه فی علم الدرایه، قم، مکتب آیة الله مرعشی، 1413ق. عروسى حویزى، عبد على بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، قم، انتشارات اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415ق. عزت دورزه، محمد، التفسیر الحدیث، قاهره، دارالاحیاء الکتب العربیه، چاپ دوم، 1383ش. عسقلانی، ابن حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، 1415ق. فالوجی، أکرم زیادة، المعجم الصغیر لرواة الإمام ابن جریر الطبری، أردن، الدار الأثریة، 1426ق. فخر رازی، محمدبن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، 1420ق. فیض کاشانى، ملامحسن، تفسیر الصافى، تهران، انتشارات الصدر، چاپ دوم، 1415ق. قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1364ش. کشى، محمد بن عمر، رجال الکشی، إختیار معرفة الرجال، مشهد، دانشگاه مشهد ، 1409ق. کتاب مقدس (عهد عتیق و عهد جدید)، ترجمه: فاضل‌خان همدانی، ویلیام گلن و هنری مرتن، تهران، اساطیر، 1383ش. کلینی، محمدبن یعقوب، اصول الکافی، ترجمه سیدجواد مصفوی، بی‌جا، کتاب فروشی علمیه اسلامی، بی‌تا. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––، الکافی، تهران، الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوارالجامعه لدرراخبار ائمه الاطهار، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، 1403ش. مستشاری، علیرضا، تفسیر آیات برگزیده، قم، دفتر نشر معارف، چاپ سوم، 1389ش. مسعودی، عبدالهادی، وضع و نقد حدیث، قم، گلها، چاپ چهارم، 1394ش. مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، تهران، مرکز نشر کتاب، چاپ سوم، 1380ش. مصطفوی، زهرا، «آفرینش شش روزه و حرکت جوهری»، حکمت صدرایی، بهار و تابستان 1392،شماره دوم، صص91-98. مطهری، مرتضی، علل گرایش به مادیگری، تهران، صدرا، چاپ سوم، 1390ش. مفید کلانتری، محبوبه، «مقدمه‌ای بر اهمیت زمین‌شناسی از دیدگاه قرآن»،قم، موسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان،1383ش، صص15-33. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1372ش. مکی بن حموش، الهدایه الی بلوغ النهایه، امارات، جامعه الشارقه، 1429ق. موسوی خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مؤسسه الخوئی الإسلامیة، 1409ق. مؤدب، سیدرضا، علو الدرایه تطبیقی، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص)، چاپ دوم، 1391ش. میلانی، سیدعلی، آیه التطهیر، بی‌جا، مرکز الابحاث العقاندیه، 1412ق. نجاشی، احمد بن على، رجال النجاشی، قم، چاپ ششم، 1408ق. نصری، عبد الرحمن، تاریخ أبی زرعة الدمشقی، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا. نیشابوری، مسلم بن حجاج، المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل إلى رسول الله صلى الله علیه وسلم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ پنجم، 1416ق. هاوکینگ، استیون ویلیام، جهان در پوست گردو، ترجمه محمدرضا محجوب، تهران، حریر، 1389ش.
Hillebrand, “On the Generality of the Latitudinal Gradient”. American Naturalist. , 2004, 163 (2): 192–211.
