اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 347 |
| تعداد مقالات | 2,862 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,254,182 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,389,746 |
تبیین مفهوم کمال در مساجد تاریخی ایران | ||
| نشریه علمی اندیشه معماری | ||
| مقاله 3، دوره 5، شماره 10، مهر 1400، صفحه 36-54 اصل مقاله (1.67 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/at.2020.13196.1506 | ||
| نویسنده | ||
| بهزاد وثیق* | ||
| عضو هیات علمی گروه معماری دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 13 اردیبهشت 1399، تاریخ بازنگری: 15 آذر 1399، تاریخ پذیرش: 26 آذر 1399 | ||
| چکیده | ||
| بیان مساله: موجودات جهان اعم از آنچه خلقت طبیعی دارد و یا انسان‌ساخت است؛ رو به سوی کمال دارند. انسان در زیست و اندیشه خویش سیر کمال جویی را نشان می دهد و این نیاز را در ساخته های خویش نیز بیان می کند. با این حال دیدگاه وی از چیستی کمال بر سنجش احقاق کمال در مصنوعات وی موثر است. مسجد مهم‌ترین بنای اسلامی و مظهر کالبدی آن است. در این راستا در ابتدا بر مبنای تناظر زمان تحولات کالبدی و اندیشگی در ایران دوره اسلامی، تلاش شده است تا به مطالعه تطبیقی بین شیوه این دو مقوله پرداخته شده و اثرات تغییرات مفهوم کمال در کالبد مساجد تبیین گردد. سوال تحقیق: سوالات تحقیق براین قرار هستند که؛ مفهوم کمال در پهنه فرهنگی ایران دوران اسلامی بر سازماندهی کالبدی مساجد چه اثری نهاده است؟ سیر فرآیند کمال در تغییرات کالبدی مساجد چه روندی صعودی-نزولی را نشان داده و این تحولات چه گزاره‌ای را بیان می‌کند؟". اهداف تحقیق: هدف تحقیق بررسی مفهوم کمال در ساخت مسجد در پهنه فرهنگی ایران است. روش تحقیق: روش تحقیق بر مبنای تئوری-زمینه‌ای و موردکاوی بوده و نحوه گردآوری اطلاعات مبتنی بر داده‌های اسنادی و کتابخانه‌ای است. در این راستا با تکیه بر شیوه‌شناسی معماری ایرانی و نیز تفکیک اندیشه‌های عرفانی، کلامی و حکمی سامانه تحقیق تعیین گردید. پس از مطالعه تطبیقی بین اندیشه های غالب دوران اسلامی، مشخص می شود که اشارات کالبدی ایشان می تواند در پیرامون سه گزینه نحوه انتظام هندسی، نحوه سامانه دسترسی و سلسله مراتب و نیز نحوه کارکرد نور در فضای عبادی شکل گیرد. از هر دوره تعدادی از مساجد شاخص انتخاب و براساس سه مولفه مذکور، تحلیل صورت پذیرفت. مهم‌ترین یافته‌ها و نتیجه‌گیری تحقیق: نتایج نشان می‌دهد که بین تحولات اندیشه و کالبد مساجد می‌توان تغییراتی همسو یافت. این تغییرات نشانگر پیروی نسبی کالبد از مفاهیم حکمی-عرفانی غالب زمان خویش است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در بررسی مفهوم رشد در معماری می‌بایست از مفهوم تکوین کالبدی به جایگزین مفهوم کمال استفاده نمود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مسجد؛ ایران؛ کمال کالبدی؛ تکوین؛ سیر تاریخی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Explaining the Concept of Perfection (Kamal) in Historical Mosques of Iran | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Behzad Vasigh | ||
| Department of Architecture Jundi-Shapur University of Technology, Dezful Iran, | ||
| چکیده [English] | ||
| Research Problem: Every creature in the universe is moving towards evolution and being in its perfected state. Man, like other creatures, is interested in evolving and he (she) moves his artefacts towards evolution. In fact, man, through his artifacts, shows the need to create perfect objects. However, the concept of evolution (Tahavol va Takwin) and perfection (Kamal) depends on the religion, culture and thought of every human being or society. The perfect human being (Insan-e-Kamel) is synonymous with the powerful human being or superhero. The more powerful one is, the higher the level of perfection he has attained to. Even if knowledge is of value, it is due to the fact that it enables the human being to strengthen himself and to subjugate the surrounding environment. Hence, whether or not art is perfect depends on man's view of perfection. Islam is emphatic in the assertion that man can reach perfection in the earthly, individual life and by making full use of all the worldly possibilities of his life. To avoid misunderstandings, the term ‘perfection’ will have to be defined in the sense it is used here. As long as we have to do with human, biologically limited beings, we cannot possibly consider the idea of ‘absolute’ perfection, because everything absolute belongs to the realm of Divine attributes alone. Perfection is in vision and acquisition. One must fully comprehend the Divine sciences and act accordingly. Perfection is dependent on sensing, for the human being is compelled to action when feeling threatened and realizing one’s own imperfection. The mosque symbolizes Islam and Islamic thought can be seen in these kind of building. In this research, an attempt has been made to examine the concept of Kamal in mosque architecture. First, a temporal correspondence between the two themes of Kamal's concept and form in the history of Iranian architecture and thought was examined. Research Question: Research questions are: how the concept of perfection in the cultural geography of Iran in the Islamic era makes the shape of mosques? What has been the process of Kamal in the physical changes of mosques?” Research Method: Methodology: The research method in this paper is based on Grounded Theory and case-studying. The method of data collection is based on documentary and library data. The Most Important Results and Conclusion: In this regard, the theoretical framework of the research was created by relying on the stylistic method of Iranian architecture by Pirnia, Sabkshenasi, and separating mystical, theological and philosophical views. After a comparative study between the ideas of the Islamic era, it is clear that the three issues, including geometric arrangement method, hierarchical method, and method of using natural daylight in indoor and outdoor spaces of mosques, have been considered by Islamic philosophes. From each era, a number of index mosques have been selected and based on the three components mentioned, the analysis was performed. The results show that changes can be made between the evolution of thought and mosques form and circulation. These changes indicate the relative obedience of the form a d circulation to the prevailing mystical, jurisprudential and philosophical ideas of its time. The research findings show that in the study of the concept of Kamal in architecture, the concept of physical development (Takwin) should be used instead of the concept of perfection (Kamal). | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Mosque, Iran, Physical Perfection (Kamal), Evolution, Course of Historical Developments | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم. _____، رسائل اخوان‌الصفا و خلان‌الوفا، (1396)، با مقدمه فارسی اکبر ایرانی؛ با مقدمه انگلیسی عمر دی انزاگا، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب، 1396. آقچه لو فاطمه، (1387)، تجلی وحدت در مساجد جامع ایران عصر تیموری ایران، افغانستان، ازبکستان، کتاب ماه هنر، ش 120. http://ensani.ir/fa/article/95661/تجلی-وحدت-در-مساجد-جامع-ایران-عصر-تیموری-ایران-افغانستان-ازبکستان آیتی محمدابراهیم، گرجی ابوالقاسم، (1391)، تاریخ پیامبر اسلام، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران ابراهیمیدینانی, آرزو.(1393).کمال در مشرب عرفانی عزیز الدین نسفی. کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی, 14(27), 103-146. http://kavoshnameh.yazd.ac.ir/article_373.html ابن هشام، عبدالملک، (1392)، سیرت محمد رسول الله، مترجم: مسعود انصاری ناشر: مولی، تهران. اسدی گرمارودی محمد, عزیزی بابک (1390)، تبیین مراتب انسان کامل در اندیشه عرفانی عزیزالدین نسفی پژوهشنامه عرفان: بهار و تابستان, د2 ,ش 4 صص 1 -14 . http://erfanmag.ir/article-1-32-fa.html اصفهانیان، داوود؛ کریمی، علی رضا (1386)، «مدینه فاضله» عاملی در جهت همکاری خواجه نصیرالدین طوسی با ایلخانان مغول، پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام،پاییز و زمستان 1386- ش1، صص 27 تا 38. http://ensani.ir/fa/article/178678/-مدینه-فاضله-عاملی-در-جهت-همکاری-خواجه-نصیر-الدین-طوسی-با-ایلخانان-مغول اکبریان رضا, ملکاف علاالدین (1390)، بررسی تطبیقی میان دیدگاه ملاصدرا در باب انسان کامل و آموزه ولایت مشرق موعود: زمستان 1390, د 5، ش20; صص 63 -83 . http://ensani.ir/fa/article/318166/بررسی-تطبیقی-میان-دیدگاه-ملّاصدرا-در-باب-انسان-کامل-و-آموزه-ولایت اعوانی غلامرضا, دادبه اصغر, بادنج حسن(1389)، انسان کامل به روایت ابن عربی اندیشه دینی: بهار, د 12, صص 135-160 . http://jrt.shirazu.ac.ir/article_1233.html افراسیاب پور علی اکبر, ولی پورچهارده چریک فلور (1391)، انسان کامل از دیدگاه حکیم سنائی غزنوی عرفان اسلامی (ادیان و عرفان) : زمستان, د 9 , ش 34 ; صص 91 -115 . http://mysticism.sinaweb.net/article_542147.html افلوطین .(1398). آثولوجیا، ترجمه ابن ناعمه حمصی، تعلیقات قاضی سعید قمی و مقدمه، آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه. انیسی, علیرضا (1391). مسجد جامع فهرج؛ ارزیابی مجدد. هویت شهر, 4(7), صص 15-22. http://hoviatshahr.srbiau.ac.ir/article_1131.html ایزدی یزدان آبادی احمد (1385)، بررسی تطبیقی آرای حکما و اندیشمندان ایرانی- اسلامی درباره انسان کامل خردنامه صدرا: پاییز 1385 , ش 45 ; صص 41 -60 . http://ensani.ir/fa/article/160003/بررسی-تطبیقی-آرا-حکما-و-اندیشمندان-ایرانی-اسلامی-درباره-انسان-کامل بمانیان محمدرضا, جلوانی متین, ارجمندی سمیرا (1395)، بررسی ارتباط میان پیکربندی فضایی و حکمت در معماری اسلامی مساجد مکتب اصفهان (نمونههای موردی: مسجد آقانور، مسجد امام اصفهان و مسجد شیخ لطفالله) مطالعات معماری ایران، بهار و تابستان 1395 , د 5 , ش 9; صص 141 -157 . http://jias.kashanu.ac.ir/article-1-1021-fa.html پیرنیا، محمدکریم، (1398)، سبک شناسی معماری ایرانی، علی محمد رنجبرکرمانی (ویراستار)، غلامحسین معماریان(تدوین)، سروش دانش. حاجی بابایی مجید، اصلانی ملایری ابراهیم، شعبانی امامعلی. (1389)، مسجد و سیاست در عصر سلجوقی (با تأکید بر کارکرد تبلیغی-رسانه‌ای مسجد)فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام،2(۶) صص: ۲۹-۵۰ http://journal.pte.ac.ir/article-1-142-fa.html حجاج نیشابوری، مسلم، (بیتا)، صحیح مسلم، کتاب المساجد، باب فضل بناءالمساجد و الحث علیها، ح 24، ص 378 حسینی حسن اکبری رضا، بداشتی علیالله، (1395)، واکاوی و ارزیابی مفهوم سعادت از دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی: پژوهش های اخلاقی س 6 بهار ش 3 پیاپی 23 http://akhlagh.saminatech.ir/Article/1396052196427487 خادمی عین الله (1391)، چیستی سعادت و اقسام آن از دیدگاه غزالی، پژوهشنامه اخلاق سال پنجم زمستان 1391 ش 18 http://akhlagh.maaref.ac.ir/browse.php?slc_lang=fa&slc_sid=1 خادمی عین اله صلواتی عبداله, پوراکبر لیلا (1393)، علم انسان کامل از دیدگاه سیدحیدر آملی ادیان و عرفان (مقالات بررسیها): پاییز و زمستان, د 47 , ش 2 ; 25 صص 5 -280 . https://journals.ut.ac.ir/article_53454.html خیاطیان قدرت الله، فدوی صبا. (۱۳۹۷)، نیل به کمال در نظریه‌های انسان کامل ابن‌عربی و انگیزش آبراهام مزلو . پژوهشنامه عرفان. (۱۹) صص ۲-۲۰ http://erfanmag.ir/article-1-853-fa.html دیزانی احسان، (1390)، تبیین سیر تکامل الگوی میدان شاه در پایتختهای صفوی ایران، هویت شهر، ش 77، صص 86 - 77 http://hoviatshahr.srbiau.ac.ir/article_3170.html راغ‍ب اصفهانی، ح‍س‍ی‍ن‌ب‍ن محمد، (1392)، معجم مفردات الفاظ القرآن، تهران: مکتبه‌الم‍رت‍ض‍وی. زمرشیدی حسین, زمرشیدی زهرا (1393)، معماری مساجد ایران و هنرهای قدسی آن ، مطالعات شهر ایرانی اسلامی: بهار, ش 15 صص -20 . https://iranjournals.nlai.ir/handle/2254/article_542036.html سعادتجو پریا, حمزه نژاد مهدی, نقره کار عبدالحمید (1395)، تحلیلی بر سیر تحول مفاهیم و الگوی کالبدی مساجد در دوره های چهارگانه معماری ایرانی، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، پاییز, ش13. صص 15-30 . http://iic.icas.ir/Journal/Article_Details?ID=110 شمخی, مینا. (1394). تأثیر تربیت قرآنی بر تبلورکمال انسانی آموزههای تربیتی در قرآن و حدیث, 1(2)، 59-76 . doi: 10.22034/iued.2016.18115 طبسی, محسن, فاضل نسب, فهیمه. (1391). بازشناسی نقش و تأثیر جریان‌های فکری عصر صفوی در شکل‌گیری ورودی مساجد مکتب اصفهان. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی, 17(3), 81-90. doi: 10.22059/jfaup.2012.30376 طلایی ماهانی, محسن. (1392). آثولوجیا و برخی فلاسفه مسلمان. متافیزیک, 5(16), 115-128. عبداللّهی مهدی (1398) عوامل تحصیل کمال از منظر صدرالمتألهین، معرفت اخلاقی، س1، ش3، تابستان صص95 ـ 118 http://marefateakhlagi.nashriyat.ir/node/15 علیپور, ابراهیم, دیرباز, عسگر. (1394). نقش حرکت جوهری در تکامل انسان. نقد و نظر (فصلنامه علمی پژوهشی فلسفه و الاهیات.20(79)، 156 صص -175. http://jpt.isca.ac.ir/article_20302.html غزالی، محمد (1394)، کیمیای سعادت، به اهتمام حسین خدیوجم، چ 4، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ص۴۷۳. فتحی مقدم فاطمه, کهنوجی مهدی, رودگر محمدجواد(1397)، انسان کامل از دیدگاه قونوی عرفان اسلامی (ادیان و عرفان) : زمستان , د 5 , ش 58 ، صص 197 -215 . http://mysticism.sinaweb.net/article_546002.html قمی محسن محمدحسین موسوی پور، (1393)، واکاوی مسئله سعادت از دیدگاه ابن رشد، آیین حکمت س 6 پاییز ش 21 http://ensani.ir/fa/article/349963/واکاوی-مسئله-سعادت-از-دیدگاه-ابن-رشد کاوسی, ولیالله. (1389). بازسازی آثار معماری در دوره تیموریان. تاریخ و تمدن اسلامی, 6(2)، پیاپی 12 پاییز و زمستان، صص 107-129. http://jhcin.srbiau.ac.ir/article_3986.html کیانی، محمدیوسف، (1395)، تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی، سمت. گالدیری، اوژینو، ،1392مسجد جامع اصفهان، ترجمه عبداالله جبل عاملی، ج 2،1و ،3انتشارات فرهنگستان هنر علی زاده بیوک, مبلغ سیدمرتضی (1388)، ویژگی های اصلی انسان کامل از منظر عرفان، پژوهشنامه عرفان، پاییز و زمستان د1, ش1 ; صص 61 -80 . https://www.anjoman-erfan.com/Library/Detail/765/پژوهشنامه-عرفان-شماره-اول-پاییز-و-زمستان-1388 مرادی نسب حسین, بمانیان محمدرضا, اعتصام ایرج ، (1397)، بازخوانی اندیشه تشبیهی و تنزیهی در کالبد معماری مساجد مکتب اصفهان (مطالعه موردی؛ مسجد امام اصفهان) هویت شهر :تابستان 1397, د 12 ش 34 صص 19 -28 . http://journals.srbiau.ac.ir/article_12985.html مطهری الهامی, مجتبی. (1389). زیباشناسی و ره آورد هنری پیامبر اسلام. پژوهشنامه معارف قرآنی, 1(3), 67-82. http://rjqk.atu.ac.ir/article_5545.html ملکی, علیرضا, امینی, سمیه. (1396). «انسان» و «جهان» به مثابه فلسفه آفرینش از دیدگاه فارابی و طباطبایی. هفت آسمان,، 19 (72)، 23 صص -42. http://haftasman.urd.ac.ir/article_111169.html مهدینژاد جمالالدین, عظمتی حمیدرضا, صادقی حبیب آباد علی (1398)، تبیین راهبردی مؤلفه های حس معنوی در معماری مساجد ایران مطالعات ملی، د 20 , ش 2 (78); صص 77 - 94 http://www.rjnsq.ir/component/k2/item/1325 نصرتی لیالمانی, سپیده, چارئی, عبدالرضا. (1398). بررسی پایه کار (گرید) در دو کتیبه بنّایی از مسجد گوهرشاد و کاربرد آن در طراحی حروف. نگره,.doi: 10.22070/negareh. 2019. 3703 .1994 نوروزی، رضاعلی کوهی اصفهانی هاجر (1392)، بررسی و تبیین مفهوم «انسان متعالی» از منظر قرآن کریم، پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال چهارم پاییز 1392 ش 14 http://rjqk.atu.ac.ir/article_37.html وثیق بهزاد، قدردان قراملکی، رضا. (1395)، مفهوم آموزش و تأثیر آن در معماری مدارس اسلامی (مقایسه‌ی تطبیقی مدارس سلجوقی و صفوی). مجله پژوهشهای معماری اسلامی. ۴(۳) صص۴۰ -۵۷ http://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_id=546&sid=1&slc_lang=fa هومانیراد، مرضیه، طاهباز، منصوره، پورمند، حسنعلی. (1396)، الگوی نورپردازی طبیعی در گنبدخانه های مساجد تاریخی اصفهان، پژوهشهای معماری اسلامی، ش16، پاییز، س5. http://jria.iust.ac.ir/article-1-830-fa.html هیکل، محمدحسنین، (1365)، زندگانی محمد، ابوالقاسم پاینده، نشر علمی. هیلن براند روبرت (1395)، معماری اسلامی، مترجم: باقر آیتالله شیرازی، روزنه، تهران. Blair, Sheila S. (1986), The Ilkhanid Shrine Complex at Natanz, Iran, Harvard Middle East Papers, Classical Series, no. 1. Egger Vernon O (2016), The Holy City of Medina: Sacred Space in Early Islamic Arabia a History of the Muslim World to 1405: The Making of a Civilization Routledge,
Lea Schulte-Droesch (2018), Making Place through Ritual: Land, Environment and Region among the Santal of Central India, Religion and Society,
Macauley-Lewis Elizabeth, (2017). The History of Art and Architecture in the Islamic World, April 18, 2017. Graduate Center of Liberal Studies, City University of New York https://brewminate.com/the-history-of-art-and-architecture-in-the-islamic-world/
Munt Harry (2014), Cambridge Studies in Islamic Civilization Verlag Cambridge University Press,
The mosques: www.Archnet.org/mosques. achived at: 3/5/2020, published at: 1/4/2010 | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 7,573 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 477 |
||