اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 400 |
| تعداد مقالات | 3,255 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,605,459 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,127,524 |
شیوه اصلاح بینش‌‌ها از نگاه ابن‌عباس (مروری بر روایات اخلاقی او در منابع متقدم) | ||
| مطالعات فهم حدیث | ||
| دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 15، مهر 1400، صفحه 207-231 اصل مقاله (383.64 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/mfh.2021.2497 | ||
| نویسندگان | ||
| مرتضی همتی پور1؛ حامد خانی (فرهنگ مهروش)* 2؛ سیدرضا موسوی3؛ محمدعلی میر3 | ||
| 1دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران. | ||
| 2دانشیار گروه الهیات، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، | ||
| 3استادیار گروه الهیات، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 04 مهر 1400، تاریخ پذیرش: 04 مهر 1400 | ||
| چکیده | ||
| از دوران‌‌های بسیار مهم در تاریخ اندیشه اخلاقی جهان اسلام، عصر صحابه پیامبر اکرم (ص) است؛ زمانی که یاران آن حضرت فرصت یافتند آموخته‌‌های خویش از ایشان را در زمینه‌‌های گوناگون اخلاقی، اعتقادی و فقهی ترویج دهند. با این حال، مطالعات اندکی برای شناخت آراء اندیشمندان این دوره ــ خاصه تفکّرات اخلاقی ایشان ــ انجام گرفته و بیش‌تر به صحابه هم‌چون انتقال‌دهنده محض سنّت پیامبر اکرم (ص) نگریسته شده است. در این مطالعه هدف آن است که با نگرشی انتقادی به این رویکرد فراگیر، اندیشه اخلاقی عبدالله‌بن‌عباس (د 68ق) بازشناسی شود؛ مفسّری از نسل صغارِ صحابه که کم‌تر به جایگاه وی هم‌چون یک معلم اخلاق یا به تأثیر احتمالی اندیشه‌‌های اخلاقی وی بر بینش و فرهنگ مسلمانان در ادوار متأخر توجه نشان داده‌اند. اکنون در گام نخست برای مطالعه اندیشه اخلاقی ابن‌عباس، روایات اخلاقی او را در کهن‌ترین منابع حدیثی بازمی‌خوانیم و بخشی از نگرش‌‌های اخلاقی او را مرور می‌کنیم؛ نگرش‌هایی که درباره بهینه‌سازی ذهن و اصلاح بینش‌‌ها داشته، در پرسش‌های اخلاقی تابعین از او، پرسش‌‌ها و نقل‌های خود او از پیامبر (ص)، و در آراء تفسیری او بازتابیده و یک بُعد مهم از ابعاد منظومه فکری ابن‌عباس را شکل داده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ابن‌عباس؛ روایات اخلاقی؛ مکاتب اخلاق اسلامی؛ تاریخ فلسفه آموزش و پرورش؛ تاریخ اندیشه اخلاقی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Reconsideration of Attitudes from the Viewpoint of Ibn Abbass (A Review of His Moral Narrations in Early Islamic Sources) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Morteza Hemmatipoor1؛ Hamed Khani (Farhang Mehrvash)2؛ Seyyed Reza Musavi3؛ Mohammad Ali Mir3 | ||
| 1Ph.D Student in Quran and Hadith, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran | ||
| 2Associated Professor, Department of Theology, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran. | ||
| 3Assistant Professor of Theology, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The era of the Prophet Muhammad's Companions is one of the most important periods in the History of Islamic Moral Thought; when the companions found the opportunity to promote their moral, doctrinal and jurisprudential considerations as their learnings from the Prophet. However, few studies have been conducted to understand this thinker's theories, especially their moral thoughts. Always they have been considered just as the Companions who purely transmitted Prophet's traditions without any alteration in its content or its interpretation. This study aims at reconstructing the moral thought of such a companion, Abdullah Ibn Abbas (d. 68 AH) starting from a critical look at this comprehensive approach. Ibn Abbas is a Quran commentator from the younger generation of the Companions; but he has been paid less attention as a moral teacher. Also the possible influence of his moral ideas on the insights and culture of later Muslims are ignored. At the first step to study Ibn Abbas's moral thought, based on the oldest hadith sources we will analize his observations in the field of mind optimization. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Ibn Abbas, Moral Traditions, Schools of Islamic Ethics, History of Philosophy of Education, History of Moral Thought | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم. ابراهیم‌بن‌سعد، الجزء، بیروت، دارالکتب، 1423ق. ابن‌ابی‌حاتم رازی، عبدالرحمان‌بن‌محمد، التفسیر، بیروت، دارالفکر، 1424ق. ------------، الجرح و التعدیل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1371ق. ابن‌ابی‌خیثمه، احمد، التاریخ الکبیر، السفر الثالث، قاهره، دارالفاروق الحدیثة، 1427ق. ابن‌ابی‌شیبه، عبدالله بن محمد، المصنف، بیروت، دار الفکر، 1409ق. ابن‌جعد، علی، المسند، کویت، مکتبة الفلاح، 1405ق. ابن‌جوزی، عبدالرحمان بن علی، زاد المسیر، بیروت، المکتب الاسلامی، 1404ق. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1415ق. ابن‌خلاد رامهرمزی، حسن‌بن‌عبدالرحمان، المحدث الفاصل بین الراوی والواعی، بیروت، دارالفکر، 1404ق. ابن‌زبیر بصری، مجّاعة، الحدیث، بیروت، دارالبشائر الاسلامیة، 1423ق. ابن‌سعد، محمد، الطبقات، بیروت، دار صادر، بی‌تا. ابن‌شبه، عمر، تاریخ المدینة، به کوشش فهیم محمد شلتوت، جده، حبیب محمود احمد، 1399ق. ابن‌طهمان، ابراهیم، المشیخة، دمشق، مجمع اللغة العربیة، 1403ق. ابن‌عبد ربّه، احمدبن‌محمد، العقد الفرید، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1404ق. ابن‌عبدالبر، یوسف‌بن‌عبدالله، جامع بیان العلم و فضله، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1398ق. ابن‌عدی، عبدالله، الکامل فی ضعفاء الرجال، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1418ق. ابن‌عساکر، علی‌بن‌حسن، تاریخ دمشق، بیروت، دار الفکر، 1415ق. ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم، عیون الاخبار، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1424ق. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، قصص الانبیاء، قاهره، مطبعة دارالتألیف، 1388ق. ابن‌مبارک، عبدالله، المسند، به کوشش مصطفی عثمان محمد، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1411ق. -------------، الزهد، به کوشش حبیب الرحمان اعظمی، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا. ابن‌وهب، عبدالله، الجامع، ریاض، دار ابن‌الجوزی، 1416ق. ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة، قاهره، شرکة الطباعة الفنیة المتحده، بی‌تا. ابوعبید قاسم‌بن‌سلام، فضائل القرآن، بیروت، دار ابن‌کثیر، 1415ق. --------------، الخطب و المواعظ، به کوشش رمضان عبدالتواب، قاهره، مکتبة الثقافیة الدینیة، بی‌تا. ابویعلی موصلی، احمدبنعلی، المسند، دمشق، دارالمأمون، 1404ق. اثیوبی، محمدبن‌علی، اسعاف ذوی الوطر، مدینه، مکتبة الغرباء الاثریة، 1414ق. احمدبن‌حنبل، المسند، بیروت، دار صادر، بی‌تا. اخبار الدّولة الاسلامیة، به کوشش عبدالعزیز دوری و عبدالجبار مطلبی، بیروت، دار الطلیعة، بی‌تا. اسماعیل‌بن‌جعفر، حدیث علی‌بن‌حجر، به کوشش عمر بن رفود سفیانی، ریاض، مکتبة الرشد، 1418ق. باهلی، عفان بن مسلم، الاحادیث، بیروت، موسّسه الرسالة، 1412ق. بخاری، محمدبن‌اسماعیل، الادب المفرد، به کوشش سمیر بن امین زهیری، ریاض، مکتبة المعارف، 1419ق. ------------------، الصحیح، بولاق، المطبعة الامیریه، 1311ق. برجلانی، محمدبن‌حسین، الکرم والجود، بیروت، دار ابن‌حزم، 1412ق. بلاذری، احمدبن‌یحیى، أنساب الاشراف، بیروت، جمعیة المستشرقین الآلمانیة، 1398ق. بیهقی، احمد بن حسین، البعث والنشور، بیروت، مرکز الخدمات والابحاث الثقافیة، 1406ق. پاکتچی، احمد، «اخلاق دینی»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، به کوشش کاظم موسوی بجنوردی و دیگران، جلد 7، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1377ش. ---------، تاریخ تفسیر قرآن کریم، تهران، انجمن علمی دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع)، 1389ش. ---------، تاریخ حدیث، به کوشش یحیی میرحسینی، تهران، انجمن علمی دانشجویان الهیات دانشگاه امام صادق (ع)، 1388ش. ---------، فقه‌الحدیث با تکیه بر مسائل لفظ، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، 1392ش. ---------، فقه‌الحدیث: مباحث نقل‌به‌معنا، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، 1394ش. ثعلبی، احمدبن‌محمد، الکشف و البیان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422ق. ثوری، سفیان بن سعید، التفسیر، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1403ق. -----------------، الحدیث، بیروت، دار البشائر الاسلامیة، 2004م. جصاص، احمدبنعلی، احکام القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق. حمیدی، عبدالله بن زبیر، المسند، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1409ق. خطیب بغدادی، احمدبنعلی، الکفایة فی علم الروایة، مدینه، المکتبة العلمیة، بی‌تا. خیثمة بن سلیمان، الحدیث، بیروت، دارالکتاب العربی، 1400ق. دارمی، عبدالله بن عبدالرحمان، السنن، دمشق، مطبعة الاعتدال، 1349ق. زبیربن‌عدی، النسخة، جزء دوم، نسخه خطی موجود در کتاب‌خانه ظاهریه دمشق به شماره 78، ورقه پنجاهم تا پنجاه‌وششم، قابل‌دست‌رسی در پایگاه اینترنتی الاَلـُوکَة[1]، مجموعه شماره 3814، ص 46 به بعد از فایل پی‌دی‌اف؛ نیز، متن بازسازی‌شده: پایگاه اینترنتی جامع الکتب الاسلامیة[2]. زرقی، اسماعیل‌بن‌جعفر، الحدیث، ریاض، مکتبة الرشد، 1418ق. زهری، محمدبن‌مسلم، تنزیل القرآن، بیروت، موسّسه الرساله، 1418ق. سرخسی، محمدبن‌احمد، المبسوط، بیروت، دار المعرفة، 1406ق. سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ترجمه محمود فهمی حجازی و دیگران، ریاض، جامعة الامام محمدبن‌سعود، 1411ق. سمرقندی، نصربن‌محمد، تنبیه الغافلین، بیروت، دار ابن‌کثیر، 1421ق. سمعانی، منصوربن‌محمد، التفسیر، ریاض، دار الوطن، 1418ق. سیدرضی، محمدبن‌حسین، نهج البلاغه، قم، دارالذخائر، 1412ق. شافعی، محمدبن‌ادریس، الام، بیروت، دار المعرفة، 1393ق. شیبانی، محمد بن حسن، الآثار، حیدرآباد دکن، لجنة احیاء المعارف النعمانیة، بی‌تا. صنعانی، عبدالرزاق بن همّام، المصنف، بیروت، المکتب الاسلامی، 1403ق. ---------------------، التفسیر، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419ق. ضبی، محمدبن‌فضیل، الدعاء، ریاض، مکتبة الرشد، 1419ق. طبرانی، سلیمان‌بن‌احمد، المعجم الکبیر، قاهره، مکتبة ابن‌تیمیه، 1415ق. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، به کوشش عبدالله بن عبدالمحسن ترکی، قاهره، دار هجر، 1422ق. طیالسی، سلیمان بن داوود، المسند، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا. عبدبن‌حمید، المسند، قاهره، مکتبة السنة، 1408ق. فاکهی، محمدبن‌اسحاق، اخبار مکة، بیروت، دار خضر، 1414ق. فراء، یحیی بن زیاد، معانی القرآن، قاهره، الدار المصریه، بی‌تا. فسوی، یعقوب بن سفیان، المعرفة و التاریخ، بیروت، موسّسه الرسالة، 1401ق. الفقه الاکبر، منسوب به ابوحنیفه، همراه الشرح المیسر علی الفقهین الابسط والاکبر، دبی، مکتبة الفرقان، 1419ق. قاضی قضاعی، محمد بن سلامة، مسند الشهاب، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1405ق. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، قاهره، دارالشعب، 1372ق. ماتریدی، محمد بن محمد، تأویلات اهل السنة، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1426ق. مالک بن انس، الموطأ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1406ق. مرزوقی، احمد بن محمد، الأزمنة والأمکنة، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1417ق. مروزی، محمد بن نصر، تعظیم قدر الصلاة، مدینه، مکتبة الدار، 1406ق. مروزی، نعیم‌بن‌حماد، زیادات بر کتاب الزهد ابن مبارک، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا. مسلم بن حجاج، الصحیح، قاهره، دار احیاء الکتب العربیة، بی‌تا. معمر بن راشد، الجامع، حیدرآباد دکن، المجلس العلمی، 1403ق. مقاتل بن سلیمان بلخی، التفسیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1423ق. مهروش، فرهنگ، «اندیشه اخلاقی ابن‌مسعود»، پژوهشنامه اخلاق، سال هفتم، تابستان 1393ش، شماره 24، صص143-162. ------------، «تاریخ‌انگاره ذکر در فرهنگ اسلامی»، مطالعات قرآن و حدیث، سال نهم، پاییز و زمستان 1394ش، شماره 17، صص43- 78. ------------، تاریخ فقه اسلامی در سده‌های نخستین: از آغاز اسلام تا شکل‌گیری مکتب اصحاب حدیث متأخر، تهران، نی، 1395ش. ------------، «اندیشه اخلاقی بازتابیده در صحیفه سجادیه»، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، شماره 57، بهار وتابستان 1394ش، صص38-66. نافع‌بن‌ازرق، المسائل عن عبدالله بن العباس، قبرس، الجفان والجابی، 1413ق. نحاس، احمدبن‌محمد، اعراب القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1421ق. --------------، معانی القرآن، مکه، جامعة ام‌القری، 1409ق. نیل‌ساز، نصرت و زرین‌کلاه، الهام، «حل تعارض روایات تفسیری ابن‌عباس»، مطالعات فهم حدیث، سال پنجم، بهار و تابستان 1398ش، شماره دوم، صص 213-237. وکیع‌بن‌جراح، الزهد، مدینه، مکتبة الدّار، 1404ق. یحیی‌بن‌سلام، التفسیر، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1425ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 897 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 469 |
||