دانشگاه بین المللی امام خمینی
معاونت پژوهشی و فناوری
نشریات دانشگاه در پرتال وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات19
تعداد شماره‌ها380
تعداد مقالات3,131
تعداد مشاهده مقاله4,251,738
تعداد دریافت فایل اصل مقاله2,846,070
سراجی, سپهر, دلفانی بلوچ, فاطمه. (1401). کاربردهای اصطلاح غزل در شعر حافظ با نگاه به کاربرد تاریخی آن در شعر فارسی و موسیقی قدیم ایران. لسان مبین, 1(2), 115-135. doi: 10.30479/irpli.2023.17459.1060
سپهر سراجی; فاطمه دلفانی بلوچ. "کاربردهای اصطلاح غزل در شعر حافظ با نگاه به کاربرد تاریخی آن در شعر فارسی و موسیقی قدیم ایران". لسان مبین, 1, 2, 1401, 115-135. doi: 10.30479/irpli.2023.17459.1060
سراجی, سپهر, دلفانی بلوچ, فاطمه. (1401). 'کاربردهای اصطلاح غزل در شعر حافظ با نگاه به کاربرد تاریخی آن در شعر فارسی و موسیقی قدیم ایران', لسان مبین, 1(2), pp. 115-135. doi: 10.30479/irpli.2023.17459.1060
سراجی, سپهر, دلفانی بلوچ, فاطمه. کاربردهای اصطلاح غزل در شعر حافظ با نگاه به کاربرد تاریخی آن در شعر فارسی و موسیقی قدیم ایران. لسان مبین, 1401; 1(2): 115-135. doi: 10.30479/irpli.2023.17459.1060

کاربردهای اصطلاح غزل در شعر حافظ با نگاه به کاربرد تاریخی آن در شعر فارسی و موسیقی قدیم ایران

پژوهش‌های میان رشته‌ای زبان و ادبیات فارسی
مقاله 5، دوره 1، شماره 2، مهر 1401، صفحه 115-135    اصل مقاله (1.27 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/irpli.2023.17459.1060
نویسندگان
سپهر سراجی* 1؛ فاطمه دلفانی بلوچ2
1مدرس، دانشگاه تهران
2دانشجوی دکتری دانشگاه هنر تهران
تاریخ دریافت: 07 تیر 1401،  تاریخ بازنگری: 11 آذر 1401،  تاریخ پذیرش: 03 اسفند 1401 
چکیده
اصطلاح غزل در تاریخ هنر و ادب ایرانی، تنها برای معرفی یک فرم شعری به‌کار نمی‌رفته و این واژه معنای تخصصی دیگری نیز داشته است. این معنی دیگر، اصطلاحی موسیقایی بوده و در ارتباط شعر با موسیقی معنا می‌یابد. این اصطلاح در موسیقی قدیم ایران، به معنای نوعی تصنیف به‌عنوان بخشی از گونه‌ای بزرگتر به نام نوبت مرتب است. به نظر می‌رسد در شعر خواجه حافظ به صورتی خودآگاهانه و عمدی هر دو معنی این اصطلاح به فراخور موضوع شعر به‌کار رفته‌اند. مقالۀ حاضر می‌کوشد تا با روشی استقرایی با بهره‌گیری از صناعت ادبی مراعات نظیر و قراین معنایی موجود، به‌صورت جزء به کل در سه سطح از درون‌بیتی، بینابیتی و در نهایت بین شعری، نخست انواع استفاده‌های حافظ از این اصطلاحات را نشان داده و سپس در قیاس با کاربرد آن توسط شعرای دیگر به نتیجه‌گیری پیرامون چگونگی ارتباط حافظ با موسیقی ایرانی برسد. این مطالعه تلاش دارد تا با روشی علمی، جنبه‌ای از ارتباطات حافظ با موسیقی را پرده بردارد و نشان دهد که چگونه می‌توان نسبت حافظ و موسیقی را از وجوه تخصصی به بررسی و تحقیق گذاشت. بدیهی است تحقیق حاضر به‌دنبال ارائۀ حکمی مبنی بر موسیقیدان بودن حافظ نیست، بلکه می‌کوشد تا از این رهگذار با دیدگاهی کیفی، به فرضیات موجود مبنی بر چند و چون آشنایی حافظ با موسیقی روزنه‌ای گشوده و به آن جامه‌ای علمی و قابل استنادتر از مطالعات پیشین بپوشاند.
کلیدواژه‌ها
حافظ؛ موسیقی؛ قول و غزل؛ ادبیات و موسیقی
عنوان مقاله [English]
The functions of the term Ghazal in Hafez's poetry with approach to its historical application in Persian poetry and ancient Iranian music
نویسندگان [English]
Sepehr Seraji1؛ Fateme Delfani baluch2
1PhD in Art Studies, Lecturer, University of Tehran
2PhD candidate, Art university of Tehran
چکیده [English]
In the history of Iranian art and literature, the term Ghazal was not only used to introduce a poetic form. This word has another specialized meaning. The other meaning is a musical term and it is related to combination of poetry and music. In ancient Iranian music, this term means a kind of ballad as a part of a larger genre called Nobat-e-Morattab (a musical suite) it seems that in Hafez's poetry, both meanings of this term are used in a self-aware and deliberate manner to suit the subject of the poem. The present study tries to use an inductive method by taking advantage of the literary industry to consider the analogies and the existing semantic clues, from a part to whole in three levels of intra-verse, inter-verse and finally inter-poetic, first to show the types of usages of these terms by Hafez and then in Comparison with its use by other poets to reach a more exact view about Hafez's relationship with Iranian music rather than previous studies. This research tries to uncover an aspect of Hafez's relationship with music with a scientific method and show how the relationship between Hafez and music can take on a specialized form. The present research will be able to cover the hypothesis of Hafez's familiarity with music in a scientific and reliable way.
کلیدواژه‌ها [English]
Hafez, Music, Qawl, Ghazal, Literature and music
مراجع
منابع

  • اسعدی، هومان (1393). «موسیقی دوران تیموریان»، تاریج جامع ایران زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، جلد هجدهم، چاپ اول. تهران: مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، صص 97-188.
  • اوحدی مراغه‌ای، رکن‌الدین (1340). کلیات اوحدی اصفهانی، معروف به مراغی؛ تصحیح و مقدمۀ سعید نفیسی، چاپ اول. تهران: امیرکبیر.
  • بنایی، علی ‌بن محمد معمار (1368). رساله در موسیقی، چاپ اول. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  • جعفریان هریس، میثم و واحد، اسدالله (1401). «اهمیت متون علمی در شرح و تصحیح چهار بیت از حافظ»، شعر پژوهی (بوستان ادب)، ش14(1): 10 -136.
  • حافظ، شمس‌الدین محمد (1387). دیوان حافظ؛ به‌تصحیح قزوینی و غنی، چاپ چهارم. تهران: کتاب آبان.
  • حمیدیان، سعید (1389). شرح شوق: شرح و تحلیل بر اشعار حافظ، جلد اول، چاپ اول. تهران: قطره.
  • خواجوی کرمانی، کمال‌الدین محمود (1374). دیوان کامل خواجوی کرمانی؛ با مقدمۀ حسن انوری به‌کوشش سعید قانعی، چاپ سوم. تهران: انتشارات بهزاد.
  • خجندی، کمال‌الدین مسعود (1975). دیوان کمال خجندی، جلد دوم؛ بخش دوم. مسکو: آکادمی علوم اتحاد شوروری.
  • ساوجی، سلمان (1371). دیوان سلمان ساوجی؛ با مقدمه و تصحیح ابوالقاسم حالت، چاپ اول. تهران: انتشارات ما.
  • فرغانی، سیف‌الدین محمد (1341). دیوان سیف‌الدین محمد فرغانی؛ به‌اهتمام و تصحیح ذبیح‌الله صفا، جلد دوم؛ غزل‌ها، چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • قزوینی، میرصدرالدین محمد (1381). رسالۀ علم موسیقی اثر میرصدرالدین محمد قزوینی؛ تصحیح و مقدمۀ آریو رستمی، فصلنامۀ موسیقی ماهور، شمارۀ 18: 81-96.
  • مراغی، عبدالقادر (2536). مقاصدالالحان، چاپ دوم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  • فاطمی، ساسان (1387). «فرم و موسیقی ایرانی»، فصلنامه موسیقی ماهور، شمارۀ 39: صص 103-134.
  • ـــــــــــــ (1398) فرهیختگی در محیط مردمی: غزل‌خوانی تهرانی و بسترهای فرهنگی - اجتماعی آن، چاپ اول. تهران: ماهور.
  • شفیعی کدکنی، محمدرضا (1370). موسیقی شعر، چاپ سوم. تهران: آگاه.
  • شمیسا، سیروس (1370). سیر غزل در شعر فارسی، چاپ سوم. تهران: فردوس.
  • ملاح، حسینعلی (1351). حافظ و موسیقی، چاپ اول. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ‌وهنر.
  • نظیری نیشابوری، محمد حسین (1389). دیوان نظیری؛ تصحیح و تعلیقات محمدرضا طاهری، چاپ اول. تهران: نگاه.
  • وحشی بافقی (1342). دیوان کامل وحشی بافقی؛ مقدمۀ سعید نفیسی حواشی م.درویش، چاپ اول. تهران: چاپخانه علمی.
  • همایی، جلال‌الدین (1339). «غزل و تحول اصطلاحی آن در قدیم و جدید»، یغما، ش142: صص 77-83.
  • همگر، مجدالدین (1375). دیوان مجد همگر؛ به‌تصحیح احمد کرمی، چاپ اول. تهران: انتشارات ما.
منابع لاتین

  • Lewis, Franklin (2012) Hafez and Music, Encyclopædia Iranica, XI, Fasc. 5, pp. 491-498.
  • منابع آنلاین
Url1:

https://www.cgie.org.ir/fa/news/115426/

  • حجاریان، محسن (1394). حافظ و موسیقی: چند یادداشت کوتاه، سایت دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.
Url2:

https://www.cgie.org.ir/fa/article/237219/

  • آذرنوش [و دیگران] (1400). حافظ، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
Url3:

https://ganjoor.net/saeeda/divan/robaee/sh60

References

  • Asadi, Hooman (2014). "Music of the Timurid Era", the comprehensive collection of Iran under the supervision of Kazem Mousavi Bejnordi, volume 18, first edition, Tehran: Islamic Encyclopaedia Center, pp. 188-97.
  • Ohadi Maraghei, Ruknuddin (1961). Koliat Ohadi Esfahani, known as Maraghi; Edited and introduced by Saeed Nafisi, first edition, Tehran: Amir Kabir.
  • Bana'i, Ali bin Muhammad Memar (1988). Treatise on music, first edition, Tehran: University Publishing Center.
  • Jafarian Haris, Maitham and Vahad, Asadullah (2022). "The Importance of Scientific Texts in the Explanation and Correction of Four Verses by Hafez", Poetry Research (Boostan-e- Adab), Vol. 14(1), 101-136.
  • Hafez, Shamsuddin Mohammad (2008). Diwan-e-Hafez; Edited by Qazvini and Ghani, 4th edition, Tehran: Ketab Aban.
  • Hamidian, Saeed (2010). Sharh-e-Shogh: Commentary and analysis on Hafez's poems, first volume, first edition, Tehran: Qatrah.
  • Khaju-ye- Kermani, Kamaluddin Mahmood (1995). Full Court of Khaju-ye- Kermani; With an introduction by Hasan Anvari and the efforts of Saeed Qanei, third edition, Tehran: Behzad Publications.
  • Khojandi, Kamaluddin Masoud (1975). Diwan Kamal Khojandi, second volume; Part II, Moscow: Academy of Sciences of the Soviet Union.
  • Savoji, Salman (1992). Diwan Salman Savoji; With the introduction and corrections of Abolghasem Halat, first edition, Tehran: Ma Publications.
  • Farghani, Seifodin Mohammad (1962). Diwan Seifodin Mohammad Farghani; With the care and correction of Zabihullah Safa, the second volume; Ghazals, first edition, Tehran: Tehran University Press.
  • Qazvini, Mir Sadruddin Mohammad (2012). "Treatise on the science of music by Mir Sadruddin Mohammad Qazvini"; Correction and introduction by Ario Rostami, Mahor Music Quarterly, No. 18, 81-96.
  • Maraghi, Abdul Qadir (1977). Al-Maqasid al-Han, second edition, Tehran: Book Translation and Publishing Company.
  • Fatemi, Sasan (2008). "Iranian Form and Music", Mahoor Music Quarterly, No. 39, pp. 103-134.
  • _______ (2018) Enlightenment in a popular environment: Tehrani ghazal reading and its cultural-social contexts, first edition, Tehran: Mahor.
  • Shafi'i Kodkani, M.R. (1991). Poetry music, third edition, Tehran: Aghaz.
  • Shamisa, Siroos (1991). The course of Ghazal in Persian poetry, third edition, Tehran: Ferdous.
  • Mallah, Hossein Ali (1972). Hafez and Music, first edition, Tehran: Ministry of Culture and Arts Publications.
  • Naziri Neishabouri, Mohammad Hossein (2010). Diwan Naziri; Corrections and annotations by Mohammad Reza Taheri, first edition, Tehran: Negah.
  • Bafghi Savage (1963). Bafghi's complete divan; Introduction by Saeed Nafisi Havashi M. Darvish, first edition, Tehran: Scientific Press.
  • Homai, Jalaluddin (1960). "Ghazal and its idiomatic evolution in the old and new", Yaghma, Vol. 142, pp. 77-83.
  • Hemgar, Majaduddin (1996). Diwan Majd Hamgar; Edited by Ahmad Karmi, first edition, Tehran: Ma Publications.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 369
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 302


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب