اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 19 |
| تعداد شماره‌ها | 380 |
| تعداد مقالات | 3,121 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,251,423 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,845,816 |
مطالعه تطبیقی معماری مساجد معاصر شهر رشت بر پایه الگوهای معماری بومی و ایرانی | ||
| نشریه علمی اندیشه معماری | ||
| مقاله 4، دوره 7، شماره 14، مهر 1402، صفحه 59-76 اصل مقاله (1.75 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/at.2023.17702.1911 | ||
| نویسندگان | ||
| محمد محمدزاده دوگاهه* 1؛ جواد شکاری نیری2 | ||
| 1استادیار گروه معماری، واحد رودبار، دانشگاه آزاد اسلامی، رودبار، ایران | ||
| 2دانشیار گروه مرمت و احیای بناهای تاریخی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 24 مرداد 1401، تاریخ بازنگری: 25 مهر 1402، تاریخ پذیرش: 28 مهر 1402 | ||
| چکیده | ||
| بیان مساله: تجلّی کالبدی و تأثیرات معنوی مساجد معاصر، در کنار معماری مساجد سنّتی شهر، زمینه‌ساز رشد و تعالی انسان با انجام مراسم مذهبی است. مساجد در طول تاریخ همواره ابعاد مختلفی از کالبد، کارکرد و معنا را به خود اختصاص داده‌اند. این پژوهش در راستای شناخت و تحلیل الگوها و اصول بکار رفته در معماری مساجد تاریخی ایران و ارائه آن، جهت مطالعه تطبیقی با معماری مساجد معاصر در شهر رشت، تا کم و کیف آن مورد تحلیل و مقایسه و مداقه مستدل قرار گیرد. سؤال تحقیق: پرسش اصلی این است که نقش عوامل مربوط به اصول کالبدی، معنایی و کارکردی در شکل‌گیری مساجد معاصر شهر رشت چگونه بوده است؟ اهداف تحقیق: پژوهش باهدف شناخت و بازیابی چگونگی تأثیر مؤلفه‌هایی مانند حس تعلق به مکان، هندسه، نظم فضایی، وحدت، رازگونگی، انعطاف‌پذیری کارکردی و اصول کالبدی- فرمی در شکل‌گیری این مساجد و مراسم خاص این منطقه پرداخته است. روش تحقیق: روش تحقیق شامل تحلیلی تاریخی تفسیری و از نوع ترکیبی (کمی و کیفی) و به روش استدلال استنتاجی همراه نمونه‌گیری هدفمند از آثار شاخص منطقه با تحلیل آن‌ها است. گردآوری داده‌ها به‌صورت اسنادی، کتابخانه‌ای و تحقیق میدانی است. متغیر مستقلِ پژوهش، مؤلفه‌های هفتگانه برگرفته از مبانی نظری و متغیر وابسته آن معماری مساجد معاصر شهر رشت است. جامعه آماری و روش نمونه‌برداری، سهمیه‌ای است. مهم‌ترین یافته‌ها و نتیجه‌گیری تحقیق: در این مساجد به اصول کالبدی مانند طراحی اقلیمی و استفاده از عناصر و الگوهای فرهنگی، سنّتی، بومی، خوانایی و نفوذپذیری توجه شده و در به‌کارگیری اصول معنایی، از مؤلفه‌هایی مانند دعوت‌کنندگی، سادگی و خلوص فضایی، رمز پردازی و نمادگرایی (آب، نور، طرح‌های اسلیمی و استعاره‌هایی مانند مسیر آئینی چهل‌منبر لاهیجان و...) در تمامی بناها، کم یا زیاد استفاده‌شده و ازنظر اصول کارکردی دارای هر دو نوع کارکرد مذهبی و عمومی می‌باشند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که با ارزیابی میزان تأثیرپذیری هر یک از سه حیطه (کالبدی، معنایی و کارکردی) بر مساجد معاصر رشت، می‌توان دریافت که بیشترین توجه، به زیرمولفه‌های انعطاف‌پذیری، حس تعلق به مکان و کالبدی- فرمی، بوده است و معماری این مساجد بیشترین تبعیت را از اصول کارکردی نسبت به دو اصل دیگر داشته‌اند و از میان این بناها، مسجد جامع (مصلی) دارای بیشترین تطابق با الگوها را دارا است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| "مساجد معاصر"؛ "مساجد رشت"؛ " مساجد ایران"؛ "الگوهای بومی"؛ " معماری مساجد" | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A comparative study of the architecture of contemporary mosques in Rasht based on local and Iranian architectural patterns | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Mohammadzadeh Dogaheh1؛ Javad Shekari Nayerri2 | ||
| 1Assistant professor, Department of Architecture, Roudbar Branch, Islamic Azad University, Roudbar, Iran | ||
| 2Associate professor, Department of Conservation of Architectural Heritage, Faculty of Architecture and Urbanism, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Problem Statement: The physical and spiritual effects of contemporary mosques along with the architecture of traditional mosques in the city with the performance of religious ceremonies are the basis for human growth and excellence. Throughout history, mosques have always assumed different dimensions of body, function and meaning. This research has been done with the aim of identifying and analyzing the patterns and principles used in the architecture of historical mosques in Iran and presenting it for a comparative study with the architecture of contemporary mosques in the city of Rasht so that its quantity and quality can be analyzed and compared with reasonable accuracy. Research Question: The main question is, what was the role of factors related to physical, semantic and functional foundations in the formation of contemporary mosques in Rasht city? Research objectives: The research aimed to recognize and recover the influence of components such as the sense of belonging to the place, geometry, spatial order, unity, mystery, functional flexibility and physical-form principles in the formation of these mosques and special ceremonies of this region. Research Method: The research method includes a historical-interpretive analysis and a combined type (quantitative and qualitative) and an inferential reasoning method along with a targeted sampling of the region's landmark works and their analysis. Data collection is in the form of documents, library and field research. The independent variable of the research is the seven components taken from the theoretical foundations and its dependent variable is the architecture of contemporary mosques in Rasht city. The statistical population and sampling method is quota. The Most Important Results and Conclusion: In these mosques, attention is paid to physical principles such as climate design and the use of cultural, traditional, local elements and patterns, readability and permeability, and in the application of semantic principles, components such as invitation, simplicity and spatial purity, encryption and symbolism (water, light) , Islamic designs and metaphors such as the ritual path of Lahijan's forty minbars, etc.) are used more or less in all buildings, and in terms of functional principles, they have both religious and public functions. The results of the research show that in inner-city mosques, the border between the main spaces inside and outside the mosque is clear, and most of them have courtyards and middle spaces with a higher degree of transparency, and most of them are extroverted or mixed with spatial hierarchies and strong proportions. ; But in out-of-town mosques, this demarcation is unclear and they usually lack a courtyard. In terms of physical and formal principles, the location of mosques inside the city is mostly subject to land ownership restrictions, while the mosques outside the city are placed in more space in relation to their surrounding context, also by evaluating the impact of each of the three areas (physical, semantic and functional) on the contemporary mosques of Rasht, it can be seen that the most attention has been paid to the sub-components of flexibility, sense of belonging to the place and body-form, and the architecture of these mosques has followed the most functional principles compared to the other two principles, and among these buildings, Jame Mosque (Mosalla) has the most conformity with the patterns. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| "Contemporary mosques ", "Rasht mosques ", "Mosques of Iran ", "Vernacular patterns ", "Architecture of mosques" | ||
| مراجع | ||
|
آزادی، مصطفی؛ تقی پور، ملیحه (1395)،" مقایسه ساختار فضایی - عملکردی مسجد امام اصفهان و مسجد وکیل شیراز "، فصلنامه پژوهش‌های اسلامی، سال 5، شماره 14، بهار 1396، صص 105-123. http://jria.iust.ac.ir/article-1-697-fa.html
احمدی، بابک (1375)،" حقیقت و زیبایی، درس‌های فلسفه هنر "، تهران: نشر مرکز،1375، ص 101.
بهزاد فر، مصطفی (1376): "معماری مسجد و نمای شهری"، مجموعه مقالات همایش معماری مسجد؛ گذشته، حال، آینده، اصفهان، جلد 2: 9-34.
بمانیان، محمدرضا؛ امینی، معصومه (1390)،" بررسی شاخص‌های مؤثر در شکل‌گیری تعادل در معماری مسلمانان (نمونه موردی: مسجد جامع اصفهان) "، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره پنجم، پائیز 1390، صص 17-27. https://www.sid.ir/paper/177408/fa
بمانیان، محمدرضا؛ پور جعفر، محمدرضا؛ احمدی، فریال؛ صادقی، علی‌رضا (1389)،" بازخوانی هویت معنوی و انگاره‌های قدسی در معماری مساجد شیعی"، فصلنامه شیعه شناسی، سال هشتم، شماره 30، تابستان 1389، صص 37-70. https://www.sid.ir/paper/119449/fa
پیرنیا، محمد کریم (1390): " معماری ایرانی "، تدوین و گردآوری دکتر غلامحسین معماریان، سروش دانش، تهران.
حسینمردی، حمید؛ مروجی، نرگس (1386): " نگاهی به مساجد معاصر جهان "، فصلنامه آبادی (54): 42-45. https://www.sid.ir/paper/496163/fa
حمزه نژاد، مهدی؛ عربی، مائده، (1393)،" بررسی اصالت اسلامی ایرانی در مساجد نوگرای معاصر مطالعه موردی: طرح مسجد چهارراه ولیعصر (عج) تهران"، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، سال اول، شماره 15، بهار 1393، صص 47 ـ 61. https://www.sid.ir/paper/177456/fa
خاکپور، مژگان؛ پورمند، حسنعلی، (1389)،" تحلیلی بر بنای مصلّای شهر رشت"، دو فصلنامه دانشگاه هنر، نامه معماری و شهرسازی، شماره 4، بهار و تابستان 1389، صص 25 ـ 41. https://www.sid.ir/paper/215882/fa
دهار، علی؛ علی پور، رضا، (1392)،" تحلیل هندسی معماری مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان جهت تعیین ارتباط هندسی نمازخانه با جلوخان ورودی بنا"، فصلنامه باغ نظر، شماره 26، سال دهم، پاییز 1392، صص 33-40. https://www.sid.ir/paper/125432/fa
رئیسی، محمد منان؛ نقره‌کار، عبدالحمید (1393)،" ارزیابی هندسی فضایی مساجد معاصر تهران با استفاده از تحلیل مضمونی متون دینی"، فصلنامه پژوهش‌های اسلامی، سال اول، شماره 4، پائیز 1393، صص 28 ـ 43. http://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-25-2&sid=1&slc_lang=fa
زرگر، اکبر؛ ندیمی، حمید؛ مختار شاهی، رافونه (1386)،"راهنمای معماری مسجد"، تهران، نشر دید.
طرح مسجد جامع شهر (1362)، آرشیو دفتر فنی مصلی، رشت.
طرح توسعه مسجد باقرالعلوم دانشگاه گیلان (1370)، آرشیو دفتر فنی معاونت عمرانی و طرح‌های توسعه دانشگاه گیلان، رشت.
طرح مسجد «حضرت فاطمه الزهرا» مسکن مهر (1390)، آرشیو اداره کل راه و شهرسازی استان گیلان، رشت.
طرح توسعه بقعه خواهر امام رشت (1395)، آرشیو دفتر فنی اداره کل اوقاف و امور خیریه استان گیلان، رشت.
عباس زاده، شهاب؛ میر خطیب، اسماء؛ معصومی، مسیح الله (۱۳۹۳)،" واکاوی عناصر فضایی - کالبدی تأثیرگذار به بهبود حس تعلق به مکان در شهرهای ایرانی اسلامی "، اولین کنگره بین‌المللی افق‌های جدید در معماری و شهرسازی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس دانشکده هنر و معماری. https://civilica.com/doc/380964/
فتاحی ابرقوه، امید؛ پور مهابادیان، الهام؛ جوان مجیدی، جواد (1401)،" تبیین نقش سلسله‌مراتب مساجد شهری در معماری ایرانی اسلامی با تأکید بر زیباشناسی شهری"، ماهنامه علمی جامعه‌شناسی سیاسی ایران، دوره 5، شماره 12، تابستان 1401، صص 320 – 340. https://jou.spsiran.ir/article_157801.html
فلاحت، محمدصادق. (1384)، "نقش طرح کالبدی در حس مکان مسجد"، نشریه هنرهای زیبا، شماره 22، تابستان 1384، صص 57 - 66. https://www.sid.ir/paper/5817/fa
قشقایی، رضا؛ موحد، خسرو؛ محمدزاده، حجت‌الله (1395)،" ارزیابی حس تعلق به مکان با تأکید بر عوامل کالبدی و محیطی در سواحل شهری (مطالعه موردی: ساحل بوشهر)"، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره 4، شماره 2، تابستان 1395، صص 261 – 282. https://www.sid.ir/paper/512197/fa
مدد پور، محمد (1371)،" حکمت معنوی و ساحت هنر، تأملاتی در زمینه سیر هنر در ادوار تاریخی "، سازمان تبلیغات اسلامی حوزه هنری، 1371، تهران.
مهدوی نژاد، محمدجواد؛ مشایخی، محمد، (1389)،" بایسته‌های طراحی مسجد بر مبنای کارکردهای فرهنگی- اجتماعی"، دو فصلنامه آرمان‌شهر، دوره 3، شماره 5، پائیز و زمستان 1389، صص 65 ـ 78. https://www.sid.ir/paper/202537/fa
مهدوی نژاد، محمدجواد؛ مشایخی، محمد؛ بهرامی، منیره، (۱۳۹۳)،" الگوهای طراحی مسجد در معماری معاصر"، فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، دوره 2، شماره 5، زمستان 1393، صص 1 ـ 15. http://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-33-2&slc_lang=fa&sid=1
مهدی‌نژاد، جمال‌الدین؛ عظمتی، حمیدرضا؛ صادقی حبیب‌آباد، علی، (۱۳۹8)،"تبیین راهبردی مؤلفه‌های حس معنوی در معماری مساجد ایران"، فصلنامه مطالعات ملّی، دوره 20، شماره 2، 1398، صص 77 ـ 94. https://www.rjnsq.ir/article_95364.html
مصاحبه شخصی نگارنده با دکتر محمدمهدی رئیس سمیعی (1396).
میر لوحی، پریماه (1399)، " مطالعه رویکرد معماران در طراحی مساجد معاصر (نمونه موردی: مساجد جندی‌شاپور اهواز، شیخ بن زائد ابوظبی، مرعشی مصر، کلن، ولیعصر تهران)"، مجله هنر و تمدن شرق، دوره 8، شماره 30، زمستان 1399، صص 45 - 54. https://www.jaco-sj.com/article_121473.html
ناظر، زینب؛ بلالی اسکویی، آزیتا؛ کی نژاد، محمدعلی (1395)،" ارزیابی شفافیت معنایی گنبدها در مساجد با تأکید بر عملکرد روشنایی فضایی"، فصلنامه پژوهش‌های اسلامی، جلد ۴، شماره ۳، صص ۹۴-113. http://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-182-45&slc_lang=fa&sid=1
نصر، سید حسین (1391) "هنر و معنویت اسلامی" مترجم: رحیم قاسمیان، تهران، انتشارات حکمت.
هیلن براند، رابرت، (1380)،" معماری اسلامی "، مترجم: باقر آیت‌الله زاده شیرازی، تهران، نشر روزنه.
Google Earth. (2021)
Shorto. Sylvia, British Houses in Late Mughal Delhi. The Boydell Press, Woodbridge, UK.
Griz, c. Amorim, L. 2015, when luxury is necessary, Apartment projects in Recife-Brazil, Proceeding of the 10th International Space Syntax Symposium, London.
Keshani. H.2006, Architecture and the Twelver Shiʿi Tradition: The Great Imambara Complex of Lucknow, Muqarnas, Vol. 23, pp. 219-250 (32 pages) published By: Brill.
The Great Imambara of Asaf al-Daula, Lucknow; a watercolor, c.1790-1800 http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00routesdata/1700_1799/avadh_early/baraimambaraold/baraimambaraold.html | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 703 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 203 |
||