اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 19 |
| تعداد شماره‌ها | 380 |
| تعداد مقالات | 3,121 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,251,009 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,845,077 |
گفتمان عقل‌گرایی و نص‌گرایی در قرن چهارم و نقش آن در تنوع فهم حدیث با تأکید بر روایات اعتقادی شیعه | ||
| مطالعات فهم حدیث | ||
| مقاله 10، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 19، مهر 1402، صفحه 231-250 اصل مقاله (431.07 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/mfh.2023.19181.2287 | ||
| نویسندگان | ||
| روح اله دهقانی1؛ ایوب اکرمی* 2؛ عبدالقاسم کریمی2 | ||
| 1دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد. | ||
| 2استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد. | ||
| تاریخ دریافت: 19 مرداد 1402، تاریخ بازنگری: 21 آبان 1402، تاریخ پذیرش: 21 شهریور 1402 | ||
| چکیده | ||
| «فهم حدیث» از جایگاه والایی نزد دانشمندان شیعه برخوردار است با این وجود، فهم‌های اندیشمندان حدیثی شیعه در مواجهه با احادیث ازجمله احادیث اعتقادی متفاوت است. برخی از اختلاف فهم‌ها مربوط به مفسر حدیثی است که اختلاف در سطح درک افراد، اختلاف در گرایش‌ها و اختلاف در مبانی و رویکردها را می‌توان از این عوامل دانست. آنچه به نظر مهم می‌آید اختلاف در اصول و مبانی و مواجهه عالمان شیعی با متون روایی است که نقش بسزایی در تنوع فهم احادیث ایفا می‌کند. از میان این رویکردها، گفتمان نص‌گرایی و عقل‌گرایی عالمان قرن چهارم مانند شیخ صدوق و شیخ مفید در مواجهه با روایات اعتقادی است. بدیهی است نوع نگاه صاحبان این دو رویکرد، نتایج متفاوتی از احادیث اعتقادی به دنبال خواهد داشت؛ چراکه نتیجه رویکرد نص‌گرایی، توقف در فهم متن برخی احادیث اعتقادی و نتیجه رویکرد عقل‌گرایی در حدیث بسط معارف اعتقادی و سنجش آن بر اساس عقل خواهد بود. نوشتار حاضر بعد از مفهوم‌شناسی فهم، عقل‌گرایی و نص‌گرایی با روش مطالعه توالی تاریخی و تحلیلی به بررسی تمایزات نص‌گرایان و عقل‌گرایان در شاخصه‌هایی مانند: انگاره و نوع نگاه آنان به پذیرش احادیث و همچنین عقل‌گریزی یا اجتهاد در احادیث اعتقادی که باعث فهم‌های گوناگون در احادیث مربوط به مسائلی چون سهوالنبی، افعال بندگان و خلقت ارواحقبل از اجسام شده است، می‌پردازد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فهم حدیث؛ روایات اعتقادی؛ تنوع فهم؛ عقل‌گرایی؛ نص‌گرایی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Discourse of Rationalism and Textualism in the 4th Century and its Role in the Variety of Understanding Hadith with a Focus on Shia Religious Narratives | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Rohollah Dehghani1؛ Ayyoub Akrami2؛ Abdolqasem Karimi2 | ||
| 1Ph.D. Student, Ferdowsi University of Mashhad. | ||
| 2Assistant Professor, Ferdowsi University of Mashhad. | ||
| چکیده [English] | ||
| Understanding Hadith’ enjoys a high ranking position among Shia scholars; however, Shia hadith thinkers’ understanding of the hadiths including religious hadiths is different. Some of the differences in understanding stems from hadith interpreters due to their diversity in their level of understanding people, their tendencies, the principles, and attitudes. What seems to bear significance is the difference in principles and foundations and the encounter of Shia scholars with narrative texts, which plays a significant role in the diversity of understanding the hadith. Among all these approaches, the discourse of textualism and rationalism of the 4th century scholars such as Sheikh Sadouq and Sheikh Mofid in the face of theological traditions are much discussed. It is obvious that the views of the holders of these two attitudes will lead to different understanding of the theological hadiths since the result of the textualism would be to stop understanding the text of some theological hadiths, and the result of of rationalism in the hadith will be the expansion of theological knowledge and evaluating it by means of reason. Having conceptualized understanding, rationalism, and textualism, the present study has used the historical and analytical sequence to examine the distinctions of textualists and rationalists in some indexes including their conceptions and view on the acceptance of hadiths, as well as evasion from rationality through Ijtihad in theological hadiths, which causes different understandings in hadiths with regard to issues such as possibility of error on the part of the prophet, the deeds of servants, and the creation of souls before bodies. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Understanding Hadith, Religious Narratives, Diversity of Understanding, Rationalism, Textualism | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم. ابن‌فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، قم، مرکز نشر مکتب الاعلام الاسلامی، بی‌جا، بی‌نا، 1399ق. استرآبادی، محمدامین، الفوائد المدنیه، قم، دارالنشر لاهل‌البیت، 1363ش. انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، قم، مجمع الفکر اسلامی، چاپ دوم، 1214ق. پاکتچی، احمد، اصحاب حدیث، دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، مدخل اصحاب حدیث، تهران، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، 1367ش. تستری، اسدالله، کشف القناع عن وجوه حجیه الاجماع، قم، موسسه آل‌البیت (ع)، 1316ش. جزائری، سیدنعمت‌الله، الانوار النعمانیه، تبریز، بنی‌هاشمی، 1382ق. حسن‌بگی، علی. "رهیافتی بر تأثیر باورهای کلامی بر ارزیابی سند و متن حدیث". پژوهش‌های قرآن و حدیث، 2(1395): 163-184. __________. "واکاوی تأثیر باورهای کلامی بر فهم حدیث و آسیب‌های آن". علوم حدیث، 83(1396): 42-70. حلی، حسن‌بن‌یوسف، مناهج الیقین فی اصول الدین، تهران، دارالاسوه، 1415ق. خوری شرتونی لبنانی، سعید، اقرب الموارد، قم، مکتبه آیه‌الله مرعشی‌نجفی، 1403ق. راغب‌اصفهانی، ابوالقاسم، المفردات فی غریب القرآن، بی‌جا، دفتر نشر کتاب، چاپ دوم، 1404ق. ساجدی، ابوالفضل، و سیدمحمود مرتضوی‌شاهرودی. "واکاوی گونه‌های دخالت ذهنیت راویان در فهم حدیث". علوم حدیث، 68(1392): 116-143. سیدمرتضی، ابوالقاسم علی‌بن‌حسین، الذریعه الی اصول الشریعه، تهران، دانشگاه تهران، 1346ش. صدر، محمدباقر، المعالم الجدیده للاصول، طهران، مکتبه النجاح، چاپ دوم، ١٣٩٥ق. صدوق، محمدبن‌علی، الاعتقاد، بیروت، دارالمفید، چاپ دوم، 1414ق. ______________، التوحید، قم، جامعه مدرسین، 1398ق. ______________، معانی الاخبار، قم، موسسه النشرالاسلامی، 1431ق. ______________، من لا یحضره الفقیه،قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، 1413ق. صفار، محمدبنحسن، بصائر الدرجات الکبری فی فضائل آل محمد(ع)، قم، المکتبه الحیدریه، 1381ش. طالقانی، سیدحسن. "مدرسه کلامی قم". نقد و نظر 17، 1(1391): 66-90. طاهریان‌قادی، معصومه، سیدمحسن موسوی، سیدعلی‌اکبر ربیع‌نتاج، و مهدی تقی‌زاده طبری. "اعتبارسنجی گونه‌های مختلف روایات نزد شیخ صدوق". مطالعات فهم حدیث 6، 12(1399): 31-51. doi:10.30479/mfh.2019.2068 طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه ی اعلمی، چاپ سوم، 1391ش. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، بی‌جا، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سوم، 1408ق. طوسی، محمدبنحسن، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1390ق. _______________، الخلاف، قم، موسسه النشر الاسلامی، 1407ق. _______________، العده فی اصول الفقه، قم، موسسه بعثت، 1417ق. _______________، تمهید الأصول فی علم الکلام، تهران، دانشگاه تهران، 1362ش. علم‌الهدی، علی‌بن‌حسین (سیدمرتضی)، تنزیه الانبیاء، قم، دارالشریف الرضی، 1377ش. فقیهی، علی‌اصغر، آ‌‌ل‌بویه و اوضاع و احوال زمان ایشان، تهران، صبا، چاپ سوم، 1366ش. فیروزآبادی، محمدبن‌یعقوب، قاموس المحیط، بیروت، بی‌جا، بی‌نا، 1420ق. کراجکی، محمدبن‌علی، کنزالفوائد، قم، دارالذخائر، 1416ق. کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ پنجم، 1363ش. مجلسی، محمدباقر، رساله الاعتقادات، اصفهان، مکتبه العلامه المجلسی، 1409ق. مدرسی‌طباطبایی، سیدحسن، مکتب در فرآیند تکامل، تهران، کویر، 1386ش. مفید، محمدبن‌محمد، التذکره باصول الفقه، قم، الموتمر العالمی بمناسبه ذکری ألفیه الشیخ المفید، 1413ق(الف). _______________، المسائل الجارودیه، قم، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، 1413ق(ب). _______________، المسائل السرویه، قم، دارالمفید، 1431ق. _______________، اوائل المقالات (سلسه مولفات الشیخ مفید/4)، بیروت، دارالمفید، چاپ دوم، 1414ق. _______________، تصحیح الاعتقاد المطبوعة فی مصنّفات الشیخ المفید، قم، الموتمر العالمی بمناسبه ذکری ألفیه الشیخ المفید، 1413ق(ج). _______________، عدم سهو النبی صلى الله علیه وآله وسلم، قم، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، 1413ق(د). موحدی، محمدعلی، و محمدحسین حشمت‌پور. "نقش باورهای کلامی در ارزیابی و فهم حدیث؛ مطالعه موردی مواجهه قرطبی با حدیث منزلت". علوم حدیث، 4(1395): 28-57. مهریزی، مهدی، حوزه‌ها و مکاتب حدیثی، قم، دارالحدیث، چاپ دوم، 1398ش. میرجلیلی، علی‌محمد، محمد شریفی، و حسن رضایی‌هفتادر. "نقش عقل در فهم لوازم معنای حدیث و گسترش مفهوم آن". مطالعات فهم حدیث 2، 3(1394): 155-179. doi:10.30479/mfh.2016.1123 | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,333 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 869 |
||