اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 19 |
| تعداد شماره‌ها | 380 |
| تعداد مقالات | 3,131 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,251,712 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,846,057 |
عارف سیاسی در فیلمنامۀ «روز واقعۀ» بهرام بیضایی | ||
| پژوهش‌های میان رشته‌ای زبان و ادبیات فارسی | ||
| دوره 2، شماره 2، مهر 1402، صفحه 259-282 اصل مقاله (835.1 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/irpli.2024.20524.1145 | ||
| نویسندگان | ||
| شیرزاد طایفی* 1؛ کورش سلمان نصر2 | ||
| 1دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران | ||
| 2دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 28 خرداد 1403، تاریخ بازنگری: 23 تیر 1403، تاریخ پذیرش: 28 تیر 1403 | ||
| چکیده | ||
| بهرام بیضایی هنرمندی است که در برخی از آثار او عرفان ایرانی، نمودهایی دارد که البته به نظر می‌رسد عرفان در آثار وی، نمودی از خیال‌اندیشی ایرانی است و سیاست، زیرساخت اصلی این‌گونه آثار او به شمار می‌رود. اندیشمندان ایرانی، رویکردهای متفاوتی نسبت به عرفان دارند. آنان سه وجه: 1. نفی ارتباط بین عرفان و سیاست 2. تأثیر مثبت عرفان بر سیاست مطابق دیدگاه‌های جهان مدرن 3. پیوند عرفان اسلامی با اندیشه‌های سیاسی را معرفی کرده‌اند که نشان از نسبت عرفان و سیاست دارد. نمود هنری سیاست از طریق خیال‌اندیشی عرفانی با توجه به ساحت متناقض‌نمای این دو موضوع، کاری بس دشوار است؛ اما بهرام بیضایی، عارف خاص خود را در هیئت فردی سیاسی به تصویر کشیده است. در پژوهش پیش رو کوشیده‌ایم به روش تحلیل محتوا و با تکیه بر مطالعۀ کتابخانه‌ای و اسنادی و کاربست چارچوب‌های نظری موجود در عرفان ایرانی- اسلامی، به‌خصوص اسفار اربعۀ ملاصدرا و نیز رویکرد ویتفوگل به استبداد شرقی، متن فیلمنامۀ «روز واقعه» را به عنوان مطالعۀ موردی تحلیل کنیم. نتایج پژوهش، بیانگر آن است که بهرام بیضایی در این اثر نمایشی با بهره‌گیری از عرفان و اسطوره، سلوک عارف را در پیوند با اقتصاد آبسالار شرق نشان داده است و شخصیت عارف در این اثر، وجه سیاسی غالب دارد. همچنین اسفار اربعۀ شبلی و گذر از هفت‌خان عرفانی، در واقع دستمایه‌ای برای آگاهی سیاسی و روشنگری در جامعه است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فیلمنامه؛ بهرام بیضایی؛ روز واقعه؛ عرفان؛ سیاست؛ ملاصدرا؛ ویتفوگل | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A political mystic in the script of “The Fateful Day” by Bahram Bayzaei | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Shirzad Tayefi1؛ Kourosh Salman Nasr2 | ||
| 1Associate Professor of Persian Language and Literature, Allameh Tabataba’i University | ||
| 2Ph.D. student of Persian language and literature, Allameh Tabataba’i University, Iran, Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| Bahram Beyzaei is an artist (author) who has some manifestation of Iranian mysticism in some of his work. However, it seems that mysticism in his works is a manifestation of Iranian imagination and Politics is the main content them. Iranian philosophers have different approaches to mysticism. They have three aspects: 1. Negation of the connection between mysticism and politics 2. The positive influence of mysticism on politics according to the views of the modern world 3. the link between Islamic mysticism and political ideas, which shows the relationship between mysticism and politics. The artistic manifestation of politics through mystical imagination is quite complicated considering the contradictory nature of these two issues; but Bahram Beyzaei has depicted his own mystic in the political individual representation. In this research, we have tried to use the method of content analysis, relying on the study of library and documents and the application of theoretical frameworks in Iranian-Islamic mysticism especially Mulla Sadra's Four Journeys and Wittfogel's approach to Oriental Despotism, analyze the text of the script "The Fateful Day" as a case study. The results of the research show that Bahram Beyzaei has shown the behavior of a mystic in this dramatic work by using mysticism and myth in connection with the watershed economy of the East. And the character of Aref in this work has a dominant political aspect. Also, the four Journeys of Shibli and passing through mystical seven labours are actually a tool for political awareness and enlightenment in the society. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Screenplay, Bahram Beyzaei, The Fateful Day, Politics, Mysticism, Mulla Sadra, Wittfogel | ||
| مراجع | ||
|
فهرست منابع و مآخذ
کتاب‌ها
- اوستا. (1371). گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه. تهران: مروارید.
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. (1371). روضالجنان و روحالجنان فی تفسیرالقرآن؛ به کوشش و تصحیح محمّدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
- بویس، مری. (1381). آناهیتا؛ ترجمۀ زهرا (نیلوفر) باستی؛ ذیل سروش پیر مغان، یادنامۀ جمشید سروشیان (مجموعه مقالات)؛ به کوشش کتایون مزداپور. تهران: ثریا.
- بیرونی، ابوریحان محمد بن احمد. (1386). آثار الباقیه؛ چ پنجم، تهران: امیرکبیر.
- بیضایی، بهرام. (2536). آهو، سلندر، طلحک، و دیگران؛ تهران: نگاه.
- . (1363). روز واقعه؛ تهران: ابتکار.
- . (1399). مرگ یزدگرد؛ چ دهم. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
- پارسانیا، حمید. (1380). عرفان و سیاست؛ تهران: مرکز آموزش و پژوهش.
- پورداوود، ابراهیم. (1377). یشت‌ها؛ چاپ اول. دو جلد. تهران: اساطیر.
- پورنامداریان، تقی. (1385). داستان پیامبران در کلیات شمس: شرح و تفسیر عرفانی داستان‌ها در غزل‌های مولوی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- تفضلی، احمد. (1378). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام؛ به کوشش ژاله آموزگار. تهران: سخن.
- درویش، محمدرضا. (1378). عرفان و دموکراسی؛ تهران: قصیده.
- دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامه؛ ذیل واژۀ آسیا. تهران: دانشگاه تهران.
- دینوری، ابی حنیفة أحمدَ بن داوود. (1330). اخبار الطوال؛ چ اول، مصر: سعادة.
- رضی، هاشم. (1359). آیین مهر، میترائیزم؛ تهران: فروهر.
- سرّامی، قدمعلی. (1388). از رنگ گل تا رنج خار: شکل‌شناسی داستان‌های شاهنامه [فردوسی]؛ تهران: علمی و فرهنگی.
- سروش، عبدالکریم. (1378). بسط تجربۀ نبوی؛ تهران: صراط.
- صدرالمتالهین شیرازی، ملاصدرا. (1378). ترجمۀ اسفار اربعه؛ ترجمۀ محمد خواجوی. تهران: مولی.
- الصدوق، ابی جعفر. (1363). عیون اخبار الرضا؛ چ دوم. قم: رضا مشهدی.
- طباطبایی، جواد. (1385). درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران؛ تهران: کویر.
- عتیق نیشابوری، ابوبکر. (1365). قصص قرآن مجید، برگرفته از تفسیر سورآبادی؛ به اهتمام یحیی مهدوی. چ دوم. تهران: خوارزمی.
- عطار نیشابوری، فریدالدین محمد. (1391). تذکرة الاولیا؛ بررسی، تصحیح متن، توضیحات و فهرست‌ها محمد استعلامی. تهران: زوار.
- فردوسی، ابوالقاسم. (1962). شاهنامۀ فردوسی (متن انتقادی)، جلد دوم؛ تحت‌نظر ی. ا. برتلس. مسکو: ادبیات خاور.
- کدیور، محسن. (1387). حکومت ولایی؛ تهران: نی.
- کمبل، جوزف. (1370). قدرت اسطوره؛ گفت‌وگو با بیل مویزر. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: مرکز.
- محقق داماد، مصطفی. (1377). عرفان و شهریاری ذیل خرد جاودان؛ تهران: فرزان.
- م‍ص‍ف‍ی، اب‍وال‍ف‍ض‍ل. (1357). فرهنگ اصطلاحات نجومی همراه با واژه‌های کیهانی در شعر فارسی؛ تبریز: مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
- نیشابوری، ابراهیم بن منصور. (1382). قصص الانبیاء (داستان‌های پیامبران)؛ چ سوم. تهران: علمی و فرهنگی.
- ورمازرن، مارتین. (1387). آیین میترا؛ ترجمۀ بزرگ نادرزاده. ویراستار: ابوالقاسم اسماعیل‌پور. چ ششم. تهران: چشمه.
- ویتفوگل، کارل آوگوست. (1391). استبداد شرقی؛ بررسی تطبیقی قدرت تام؛ ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: ثالث.
- هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (1393). کشف المحجوب؛ چ نهم. تهران: هرمس.
- هینلز، جان. (1368). شناخت اساطیر ایران؛ ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: چشمه.
مقاله‌ها
- اسفندیاری مهنی، فاطمه و صرفی، محمدرضا و اسفندیاری مهنی، کلثوم. (1399). «تقابل ایزدان آب و اهریمنان خشکسالی در شاهنامه»؛ مطالعات داستانی، سال ششم، ش 2، صص 39-53.
- باقری فرد، سعیده. (1384). «نسبت‌سنجی عرفان و سیاست»؛ علوم سیاسی- باقر العلوم، ش 31، صص 121-142.
- خدایار، دادخدایار و رهدار، احمد. (1392). «نسبت عرفان و سیاست»؛ سیاست متعالیه، ش 3، صص 43-60.
- دریایی، تورج. (1392). «آرش شواتیر که بود؟»؛ بخارا، سال پانزدهم، ش 95 و 96، صص 166-176.
- رفیعی راد، رضا و نامور مطلق، بهمن. (1400). «تطبیق سفرهای چهارگانۀ عارف در منظر ملاصدرا و نظریۀ تک‌اسطورۀ جوزف کمبل»؛ پژوهشنامۀ عرفان، ش 24، صص 89-114.
- سروش، عبدالکریم. (1377). «دیانت، مدارا، مدنیت»؛ کیان، ش 45، صص 20-37.
- طایفی، شیرزاد و سلمان نصر، کورش. (1401). «واکاوی دیدگاه طبقاتی بهرام بیضایی در پرتو نظریات ویتفوگل و مارکس با تکیه بر نمایشنامه‌های آرش، اژدهاک، بندار بیدخش، سلطان مار، چهار صندوق، در حضور باد»؛ تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، دورۀ 14، ش 31، صص 26-49.
- قمشه‌ای، آقا محمدرضا. (1376). «رسالة فی تحقیق الافسار الاربعه»؛ نامۀ فرهنگستان علوم، به تصحیح مصطفی محقق داماد، دورۀ چهارم، ش 6-7، صص 47-136. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 179 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 229 |
||