اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 400 |
| تعداد مقالات | 3,255 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,606,098 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,128,119 |
روش تفسیری شیخ صدوق در کتاب «التوحید» با تکیه بر گونه‌شناسی روایات تفسیری | ||
| مطالعات فهم حدیث | ||
| مقاله 9، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 22، اردیبهشت 1404 | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/mfh.2025.21108.2416 | ||
| نویسندگان | ||
| داود اسماعیلی1؛ مریم کرباسیان* 2 | ||
| 1استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران. | ||
| 2دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 03 آبان 1403، تاریخ بازنگری: 10 اردیبهشت 1404، تاریخ پذیرش: 30 بهمن 1403 | ||
| چکیده | ||
| قرآن کریم مفاهیم متعالی را با ارائه‌ی تصویری محسوس بیان می‌کند؛ اسماء و صفات الهی از جمله این مفاهیم است که در حوزه آیات متشابه قرار گرفته و در سخنان ائمه (ع) به تبیین، تفسیر و تشریح آن‌ها پرداخته شده است. شیخ صدوق با تألیف کتاب «التوحید» بخش قابل توجهی از این روایات را جمع‌آوری نموده است. این پژوهش درصدد یافتن روش شیخ صدوق در گزینش روایات «التوحید» و مشخص نمودن کارکرد این روایات در تبیین آیات متشابه، برآمده است. از این رو، جهت تبیین رابطه آیات و روایات و نیز نوع کارکرد و اثر آن در متن از گونه‌شناسی کارکردگرای مبتنی بر روش بریمو استفاده شده و ضمن توصیف و تحلیل 245 روایت تفسیری موجود در کتاب التوحید با تمرکز بر گونه‌شناسی کارکردگرا آن‌ها را در بخش‌های معناشناسی، زبان‌شناسی، تبیینی ـ تفسیری، تأویلی و تشریعی دسته‌بندی نموده است. در این میان روایات تفسیری با کارکرد تبیینی بیشترین بسامد را دارد و کارکردهای شناختی، تأسیسی و تشریعی به ترتیب بسامدهای کمتری دارند؛ بر این اساس می‌توان روش‌های تفسیری اجتهادی، ادبی، قرآن به قرآن و تفسیر بطنی با گرایش روایی ـ کلامی را از رویکردهای شیخ صدوق در کتاب «التوحید» برشمرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شیخ صدوق؛ التوحید؛ روایات تفسیری؛ گونه‌شناسی؛ گونه‌شناسی کارکردگرا | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Hermeneutical Approach of Al-Shaykh al-Saduq in Al-Tawhid Grounded in the Typological Analysis of Interpretive Traditions | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Davod Esmaeili1؛ Maryam Karbasian2 | ||
| 1Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran. | ||
| 2PhD student in Quran and Hadith Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The Holy Quran articulates lofty concepts through the provision of a perceptible depiction, with the divine names and attributes constituting prominent examples, situated within the realm of ambiguous verses (āyāt mutashābihāt). These divine qualities have been clarified, explicated, and detailed through the pronouncements of the Imams. In his compilation of Al-Tawhid, Al-Shaykh al-Saduq has systematically assembled a considerable body of these traditions. The present study endeavors to ascertain the methodology adopted by Al-Shaykh al-Saduq in his selection of narrations for Al-Tawhid and to delineate the roles these narrations fulfill in elucidating ambiguous verses. To this end, the interrelationship between Quranic verses and narrations, along with their specific functions and textual effects, has been examined through a functional typology informed by Brémond’s analytical approach. Additionally, a meticulous description and evaluation of 245 interpretive narrations contained within Al-Tawhid have been undertaken, emphasizing a functional typological perspective, resulting in their classification into semantic, linguistic, explanatory-interpretive, esoteric, and legislative domains. Within this framework, narrations with an explanatory-interpretive purpose demonstrate the greatest prevalence, whereas those with cognitive, foundational, and legislative roles exhibit successively diminishing frequencies. Consequently, the hermeneutical strategies employed by Al-Shaykh al-Saduq in Al-Tawhid can be identified as encompassing ijtihādī (jurisprudential reasoning), literary, Quran-to-Quran, and esoteric approaches, characterized by a narrational-theological orientation. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Sheikh Saduq, Al-Tawhid, interpretive narration, typology, functional typology | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
ابن‌طاووس، علی‌بن‌موسی، تصحیح: سعد السعود، قم، دارالذخائر، 1369ش.
اسماعیلی‌زاده، عباس. "توحید صدوق از نگاه تحلیل و نقد". علوم حدیث، 28(1382ش): 188-216.
بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه البعثه، 1415ق.
بریمو، آلبر. "گونه‌شناسی در بررسی‌های اجتماعی". مترجم: فرنگیس اردلان، پژوهشکده 2، 1 (1357ش): 37-42.
پاکتچی، احمد، درس گفتارهایی درباره تاریخ تفسیر قرآن کریم، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، 1392ش.
حسنی‌رازی، سیدمرتضی‌بن‌داعی، تبصره العوام فی معرفه مقامات الانام، تصحیح: عباس اقبال آشتیانی، تهران، اساطیر، 1383ش.
حسومی، ولی‌الله، و زهرا نیکونژاد. "بررسی روش‌های ایجاد انگیزه دینی از منظر سیره تربیتی اهل بیت (ع)". مهندسی فرهنگی 9، 83(1394ش): 41- 64.
حویزی، عبدعلی، تفسیر نورالثقلین، قم، اسماعیلیان، 1415ق.
راد، علی. "گونه‌شناسی احادیث تفسیری؛ از نظریه تا تطبیق". تفسیر اهل بیت (ع) 2، 1(1393ش): 6-34.
رضایی‌اصفهانی، محمدعلی، درسنامه روش‌ها و گرایش‌های تفسیری قرآن، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، 1382ش.
رضایی‌اصفهانی، محمدعلی، منطق تفسیر قرآن 1 مبانی و قواعد تفسیر قرآن، قم، جامعه المصطفی العالمیه، 1387ش.
زینلی، روح‌اله. "بازخوانی گستره عصمت پیامبران در روایات محمدبن‌جهم از امام رضا (ع)". رضوی 9، 34(1400ش): 67-85. doi:10.22034/farzv.2021.132221
ساروخانی، باقر، درآمدی بر دایره المعارف علوم اجتماعی، تهران، کیهان، 1375ش.
سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل والنحل، قم، حوزه علمیه، 1410ق.
صدوق، محمدبن‌على، التوحید، تصحیح: هاشم حسینی، قم، جامعه مدرسین، 1398ق.
صدوق، محمدبن‌على، عیون اخبار الرضا (ع)، تصحیح: مهدی لاجوردی، تهران، جهان، 1378ق.
صدوق، محمدبن‌على، معانی الاخبار، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1403ق.
صدوق، محمدبن‌على، من لایحضره الفقیه، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413ق.
طاهریان‌قادی، معصومه، سیدمحسن موسوی، سیدعلی‌اکبر ربیع‌نژاد، و مهدی تقی‌زاده طبری. "اعتبارسنجی گونه‌های مختلف روایات نزد شیخ صدوق". مطالعات فهم حدیث 6، 12(1399ش): 31-51. doi:10.30479/mfh.2019.2068
طهماسبی، علی، تاریخ‌مندی زبان قرآن، تهران، نگاه معاصر،1400ش.
علوی‌مهر، حسین، روش‌ها و گرایش‌های تفسیری، تهران، اسوه، 1391ش.
فقهی‌زاده، عبدالهادی، و زهرا عمّاری‌اله‌یاری. "تحلیل انتقادی مواجهۀ یحیی محمد با مسألۀ امامت در مشکلة‌الحدیث". مطالعات فهم حدیث 1، 2(1394ش): 55-73. doi:10.30479/mfh.2015.1112
فیض‌کاشانی، محمد، تفسیر الصافی، تهران، مکتبه الصدر، 1415ق.
قرشی، سیده‌عاطفه، گونه‌شناسی روایات تفسیری مجمع البیان با تاکید بر گونه‌شناسی کارکردی، به راهنمایی مجید معارف، تهران، دانشگاه پیام نور مرکز تهران جنوب، 1398ش.
قمی‌مشهدی، محمد، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368ش.
مسائلی، خلیل‌الله، متن و ترجمه توحید صدوق، اصفهان، نشر دیجیتالی مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان، 1394ش.
مصلائی‌پور یزدی، عباس، و محسن دیمه‌کارگراب. "گونه‌شناسی روایات تفسیری امام رضا (ع)". حدیث پژوهی 3، 1(1389ش): 37-66.
معارف، مجید، تاریخ عمومی حدیث با رویکرد تحلیلی، تهران، کویر، 1391ش.
معرفت، محمدهادی، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد، الجامعه الرضویه، 1418ق.
مهریزی، مهدی. "روایات تفسیری شیعه، گونه‌شناسی و حجیت". علوم حدیث 15، 1(1389ش): 4-36. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 27 |
||