اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 400 |
| تعداد مقالات | 3,255 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,606,105 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,128,121 |
تاریخ‌گذاری حدیث درگیری حضرت موسی (ع) با فرشته مرگ در منابع اهل سنت | ||
| مطالعات فهم حدیث | ||
| مقاله 5، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 22، اردیبهشت 1404 | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/mfh.2025.19774.2427 | ||
| نویسندگان | ||
| نانسی ساکی* 1؛ زهره بابا احمدی میلانی2؛ مینا شمخی3؛ سیما آلبوغبیش4 | ||
| 1استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهیدچمران اهواز، اهواز، ایران | ||
| 2استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهیدچمران اهواز، اهواز، ایران. | ||
| 3دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شهیدچمران اهواز، اهواز، ایران. | ||
| 4دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شهیدچمران اهواز، اهواز، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 07 آذر 1403، تاریخ بازنگری: 09 اردیبهشت 1404، تاریخ پذیرش: 30 بهمن 1403 | ||
| چکیده | ||
| پس از قرآن کریم، مهمترین منبع شناخت شریعت و دستیابی به آموزه‌های اسلامی در حوزه‌هایی مانند عقاید، احکام فقهی، اخلاق و سیره، روایات و احادیث منسوب به پیامبر (ص) و ائمه (ع) است. با این حال، در منابع حدیثی اهل سنت، شماری از روایات وجود دارند که با معیارهای پذیرش حدیث ـ از جمله سازگاری با عقل، قرآن و سنت قطعی ـ در تعارضند. یکی از مصادیق بحث‌برانگیز، روایت «درگیری حضرت موسی (ع) با فرشته مرگ» است که در منابع متعدد اهل سنت با اسناد و متون گوناگون نقل شده است. تناقضات موجود در محتوای این روایت ـ از جمله تصویرپردازی غیرمنطقی از تعامل فرشته مرگ با پیامبر الهی، ناسازگاری با آموزه‌هایی مانند عصمت انبیا، اخلاق پیامبرانه و التزام به اطاعت از فرامین الهی ـ لزوم واکاوی تاریخی و سندشناختی این حدیث را آشکار می‌سازد. این پژوهش با روش تاریخ‌گذاری سند و متن، خاستگاه شکل‌گیری و سیر تطور روایت مذکور را بررسی می‌کند. با تحلیل تطبیقی متون مشابه، دسته‌بندی نسخه‌های مختلف، ترسیم شبکه اسنادی و شناسایی حلقه‌های مشترک اصلی و فرعی در زنجیره راویان، نتایج نشان می‌دهد که زمان جعل این حدیث به نیمه دوم قرن اول هجری و هم‌زمان با دوره حیات ابوهریره بازمی‌گردد. افزون بر این، از منظر نقد محتوایی، روایت یادشده با مبانی کلامی اسلام (مانند عصمت انبیا)، اصول اخلاقی و منطق دینی در تضاد است و حتی در چارچوب آموزه‌های عهدین نیز فاقد پشتوانه است. بنابراین، با توجه به ناسازگاری‌های سندی و متنی، انتساب این روایت به پیامبر اکرم (ص) فاقد اعتبار علمی و دینی است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نقد حدیث؛ تاریخ‌گذاری سند و متن؛ جعل حدیث؛ عصمت انبیا؛ ملک الموت؛ ابوهریره | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Dating the Hadith of Prophet Musa’s (PBUH) Dispute with the Angel of Death in Sunni Sources | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Nancy Saki1؛ Zohreh Babaahmadi Milani2؛ Mina Shamkhi3؛ Sima Albooghobysh4 | ||
| 1Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran. | ||
| 2Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran. | ||
| 3Associate Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran. | ||
| 4PhD student in Quran and Hadith Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| After the Holy Quran, the most important source for understanding Islamic law and acquiring teachings in areas such as beliefs, jurisprudential rulings, ethics, and practices is the collection of narrations and hadiths attributed to the Prophet Muhammad (PBUH) and the Imams (PBUH). However, in Sunni hadith sources, there are narrations that conflict with the criteria for accepting hadiths – such as compatibility with reason, the Quran, and established Sunnah. One of the controversial examples is the narration of the “dispute between Prophet Musa (PBUH) and the Angel of Death,” which is reported in various Sunni sources with different chains of narration and texts. The contradictions within the content of this narration – including the illogical portrayal of the interaction between the Angel of Death and the Prophet of God, its incompatibility with teachings such as the infallibility of the Prophets, the moral conduct of the Prophet, and adherence to divine commandments – highlight the need for historical and chain-based scrutiny of this hadith.This study, using the method of dating the chain of narration and text, investigates the origins and developmental history of this narration. By performing a comparative analysis of similar texts, categorizing different versions, constructing a network of narrators’ chains, and identifying primary and secondary common links, the results show that the fabrication of this hadith dates back to the second half of the first century AH, coinciding with the lifetime of Abu Huraira. Furthermore, from a content critique perspective, the narration contradicts Islamic theological principles (such as the infallibility of the Prophets), ethical principles, and religious logic, and even lacks support within the context of the teachings of the Abrahamic scriptures. Therefore, given the inconsistencies in its chain and content, the attribution of this narration to the Prophet Muhammad (PBUH) is scientifically and religiously invalid. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Hadith Criticism, Dating of Hadith, Fabrication of Hadith, Infallibility of Prophets, Angel of Death, Abu Huraira | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
آقایی، سیدعلی، تاریخ‌گذاری حدیث، تهران، حکمت، 1394ش.
ابن ابی‌عاصم، احمدبن‌عمرو، کتاب السنه، بیروت، المکتب الاسلامی، چاپ سوم، 1413ق.
ابن أبی‌حاتم رازی، محمدبن‌عبدالرحمن، الجرح و التعدیل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1952م.
ابن‌حبان، محمدبن‌حبان، صحیح ابن‌حبان بترتیب ابن‌بلبان، تحقیق: شعیب الأرنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ دوم، 1414ق.
ابن‌حجر عسقلانی، علی‌بن‌أحمد، تهذیب التهذیب، بیروت، دارالفکر، 1984م.
ابن‌حنبل، أحمد، کتاب السنه، تحقیق: محمد بن سعیدبن‌سالم قحطانی، لبنان، دارالکتب، 1406ق.
ابن‌حنبل، أحمد، مسند الإمام أحمدبن‌حنبل، تحقیق: أحمد محمد شاکر، قاهره، دارالحدیث، 1416ق.
ابن‌خلکان، أبوالعباس، وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان، تحقیق: احسان عباس، بیروت، دار صادر، 1994م.
ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبرى، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
ابن‌عساکر، علی‌بن‌حسن، تاریخ مدینة دمشق، تحقیق: علی شیری، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
ابن‌قتیبه، عبدالله‌بن‌مسلم، تأویل مختلف الحدیث، تحقیق: اسماعیل اسعردی، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا.
ابن‌منده، محمدبن‌اسحاق، التوحید، تصحیح: موسی‌بن‌عبدالعزیز، ریاض، الفضیله، 1431ق.
ابن‌منده، محمدبن‌اسحاق، التوحید ومعرفة أسماء الله، تحقیق: علی‌بن‌ناصر، سوریه، دارالعلوم والحکم، 1423ق.
ابوریه، محمود، شیخ المضیرة أبو هریرة، قم، مؤسسة أنصاریان، 1431ق.
ازدی، معمربن‌راشد، الجامع، تحقیق: حبیب الرحمن الأعظمی، بیروت، المجلس العلمی، چاپ دوم، 1403ق.
بخاری، محمدبن‌اسماعیل، الصحیح، بیروت،المجلس الاعلی للشئون الاسلامیة، 1410ق.
بخاری، محمدبن‌اسماعیل، الصحیح، بیروت، دارالفکر، 1401ق.
حاکم نیشابوری، محمدبن‌عبدالله، المستدرک على الصحیحین، تحقیق: مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب، 1411ق.
حسنی، هاشم معروف، الموضوعات فی الآثار و الأخبار،لبنان، دارالکتب، 1418ق.
خمینی، روح‌الله، آداب الصلاة، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام، چاپ هفتم، 1378ش.
دارقطنی، علی‌بن‌عمر، المؤتلف والمختلف، تحقیق: موفق‌بن‌عبدالله، بیروت، دارالغرب الاسلامی، 1406ق.
ذهبی، محمدبن‌احمد، سیر أعلام النبلاء، تحقیق: شعیب الأرناؤوط، بیروت، دارالکتب،چاپ سوم، 1405ق.
ذهبی، محمدبن‌احمد، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، تحقیق: علی‌محمد بجاوی، بیروت، دارالمعرفة، 1962م.
زرکلی، خیرالدین، الأعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ پنجم، 1980م.
صنعانی، عبدالرزاق‌بن‌همام، المصنف، تحقیق: حبیب‌الرحمن الأعظمی، بیروت، المجلس العلمی، چاپ دوم، 1403ق.
طبری، محمدبن‌جریر، تاریخ الأمم والملوک، بیروت، مؤسسة الاعلمی، 1879م.
عتر، نورالدین، منهج النقد فی علوم الحدیث، دمشق، دارالفکر، چاپ دوم، 1418ق.
عربی‌آیسک، علی، مهدی عبادی، و سیدمحمدصادق موسوی. "واکاوی سندی و محتوایی گزاره حدیث انگاشته «اُذکروا مَوتاکم بِالخَیر»". مطالعات فهم حدیث 10، 20(1403ش): 247-265. doi:10.30479/mfh.2024.19267.2309
مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، بی‌جا، موسسه آل‌البیت (ع)، 1386ش.
مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بی‌جا، موسسه الوفا، 1403ق.
محمدی، روح‌الله. "واکاوی معیارهای شناخت حدیث موضوع و راه‌های مقابله با آن از منظر امام رضا (ع)". مطالعات فهم حدیث 10، 20(1403ش): 267-287. doi:10.30479/mfh.2024.19168.2285
مراغی، أحمدمصطفی، تفسیر المراغی، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
مزی، یوسف‌بن‌عبدالرحمن، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، تحقیق: بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1400ق.
مسلم، مسلم‌بن‌حجاج نیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
معارف، مجید؛ سعید شفیعی، درآمدی بر مطالعات حدیثی در دوران معاصر، تهران: سمت، 1394ش.
موتسکی، هارالد. "حدیث‌پژوهی در غرب: مقدمه‌ای در باب خاستگاه و تطور حدیث". مترجم: مرتضی کریمی‌نیا، علوم حدیث، 37-38(1384ش): 3-31.
موتسکی، هارالد، حدیث اسلامی، خاستگاه‌ها و سیر تطور، مصحح: مرتضی کریمی‌نیا، قم، دارالحدیث، 1390ش.
نجمی، محمد صادق،سیری در صحیحین ،قم، بوستان کتاب،1397ش.
نسائی، أحمدبن‌علی، السنن الکبری، تحقیق: سیدکسروی حسن، بیروت، دارالکتب، 1411ق.
نفیسی، شادی، درایة الحدیث: بازپژوهی مصطلحات حدیثی،تهران، انتشارات سمت، 1386ش.
همام‌بن‌منبه صنعانی، صحیفه همام‌بن‌منبه، تحقیق: علی‌حسن علی عبدالحمید، بیروت، المکتب الإسلامی، 1407ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 65 |
||