اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 400 |
| تعداد مقالات | 3,255 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,606,097 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,128,118 |
تبیین قاعده «سقوط عدالت سیاسی» در صورت تخلف از وعده‌های انتخاباتی؛ با تکیه بر آموزه‌های حدیثی | ||
| مطالعات فهم حدیث | ||
| مقاله 6، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 22، اردیبهشت 1404 | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30479/mfh.2025.20624.2391 | ||
| نویسندگان | ||
| البرز محقق گرفمی* 1؛ فاطمه انصاری2 | ||
| 1کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، سطح چهارم حوزه. | ||
| 2استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 19 تیر 1403، تاریخ بازنگری: 10 اردیبهشت 1404، تاریخ پذیرش: 30 بهمن 1403 | ||
| چکیده | ||
| یکی از بایسته‌های فقه سیاسی اسلام، لزوم پایبندی به عدالت در سپهر کنش‌های کارگزاران و نیز تنظیم و تعریف بایسته‌های فقهی مورد نیاز در این عرصه است. فرآیند انتخاب این افراد نیز، آوردگاهی برای بروز رفتارهای سیاسی داوطلبان و رأی‌دهندگان است. این پژوهش به روش اکتشافی- تحلیلی و با بهره از منابع إسنادی در پی دست‌یافتن به قاعده‌ای است که توان ارزیابی مؤلفه «عدالت سیاسی» کارگزاران نظام اسلامی را داشته باشد. در این راستا، حدیثی از امام صادق (ع) دست‌مایه پژوهش قرار گرفته که بر اساس مفاد آن، پایبند نبودن به وعده‌ها، گونه‌ای از ظلم و عدالت‌سوزی معرفی شده است. برای دست یافتن به هدف پیش‌گفته، در گام نخست، مفهوم عدالت سیاسی و ادله اشتراط عدالت برای حاکمان مسلمان تبیین شده است. در گام پسین، از دلایل ذیل برای اثبات لزوم وفا به وعده‌های انتخاباتی بهره برده شده است: 1- اطلاق ادله وفای به عهد، 2- عمومات رهنمون بر لزوم امانت‌داری؛ 3- اصل صداقت‌محوری در سلوک سیاسی اسلامی؛ 4- آموزه‌های رهنمون بر اخلاق‌مداری؛ 5- اختلال‌انگیزی در نظام روابط حاکمیّت با مردم؛ 6- تعدی به حقوق عامه و 7- ناسازگاری تخلف از وعده با کفایت سیاسی مورد نیاز برای کارگزاران. دستاورد نوشتار آن است که با بهره از این دلایل می‌توان قاعده‌ای به شکل «إسقاطُ العَدالهِ بِالحَنثِ عَنِ الوَعدَه» پی‌ریزی نمود و از آن برای اعتبار‌سنجی میزان عدالت داوطلبان مسئولیت‌های انتخابی بهره برد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| وعده دروغ؛ عدالت سیاسی؛ انتخابات؛ منتخبان؛ کارگزاران | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Explanation of the Rule of "Fall of Political Justice" in Case of Violation of Election Promises | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Alborz Mohaghegh Garfami1؛ Fateme Fnsari2 | ||
| 1Master's degree in Quran and Hadith sciences, fourth level of the seminary. | ||
| 2Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Qom, Qom, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the essential requirements of Islamic political jurisprudence is the necessity of adherence to justice in the realm of actions by government officials, as well as the formulation and definition of the necessary jurisprudential requirements in this field. The process of selecting these individuals is also an arena for the emergence of political behaviors of candidates and voters. This research, using an exploratory-analytical method and drawing from documentary sources, seeks to establish a rule that can evaluate the component of "political justice" for officials in the Islamic system. In this regard, a hadith from Imam Sadiq (AS) has been used as the basis for research, according to which failure to fulfill promises is introduced as a form of oppression and injustice. To achieve this goal, the concept of political justice and the arguments for the condition of justice for Muslim rulers are first explained. Then, the following reasons are used to prove the necessity of fulfilling electoral promises: 1) the absoluteness of evidence for fulfilling commitments (wafā' bi'l-'ahd), 2) general guidelines on the necessity of trustworthiness (amānāh), 3) the principle of honesty-centeredness in Islamic political conduct, 4) teachings guiding ethical behavior, 5) disruption in the system of relations between the government and the people, 6) infringement on public rights, and 7) incompatibility of promise-breaking with the political competence required for officials. The outcome of this writing is that using these reasons, a rule can be established in the form of "isqᾱt al-adᾱlah bil-hinth 'an al-wa'dah" (forfeiture of justice by breaking promises), which can be used to assess the level of justice of candidates for elective positions. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| false promises, political justice, elections, brokers | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، تهران، نقش نگار، 1387ش.
آصفی، محمدمهدی، ولایه الامر، تهران، مجمع جهانی تقریب بین مذاب اسلامی، 1426ق.
آل‌کاشف‌الغطاء، محمدحسین، تحریر المجله، قم، مجمع جهانی تقریب بین مذاهب الاسلامی، 1422ق.
ابن‌اشعث، محمدبن‌محمد، الجعفریات (الأشعثیات)، تهران، مکتبه النینوی، بى‌تا.
ابن‌درید، محمدبن‌حسن، جمهره اللغه، بیروت، دارالعلم للملایین، 1988م.
ابن‌زهره، سیدحمزه‌بن‌علی، غنیه النزوع الی علمی‌الاصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1417ق.
ابن‌سینا، عبدالله‌بن‌حسین، الشفاء (قسم الالهیات)، قم، کتابخانه آیه‌الله مرعشی‌نجفی، 1404ق.
ابن‌عاشور، محمدطاهر، التنویر و التحریر، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی، 1420ق.
ابن‌غضائری، احمدبن‌حسین، الرجال، قم، دارالحدیث، 1422ق.
ابن‌فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
ارژنگ، اردوان، و مرتضی مطهری‌فرد. "قاعده فقهی کل اماره امانه". حکومت اسلامی، 22(1396): 4-32.
ارسطا، محمدجواد، جزوه مبانی قانونی حکومت اسلامی، بی‌جا، بی‌تا، بی‌نا.
ازهری، محمدبن‌احمد، تهذیب اللغه، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1425ق.
اسماعیلی، محمد، و احمد حبیب‌نژاد. "مبانی فقهی حقوقی لزوم عمل به وعده‌های انتخاباتی و مقابله با وعده‌های دروغین". مطالعات حقوق عمومی، 47(1396): 105-135.
اصفهانی، سیدابوالحسن، وسیله النجاه (با تعلیقات محمدتقی بهجت)، قم، شفق، 1423ق.
اصفهانی، محمدحسین، الاجاره، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1409ق.
انصاری، مرتضی، رسائل فقهیه، قم، المؤتمر العالمی‌بمناسبه الذکری المئویه الثانیه لمیلاد الشیه الانصاری، 1414ق.
انصاری، مرتضی، کتاب الصلاه، قم، المؤتمر العالمی‌بمناسبه الذکری المئویه الثانیه لمیلاد الشیه الانصاری، 1415ق.
ایروانی، علی‌بن‌عبدالحسین، حاشیه المکاسب، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
بحرانی، یوسف، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1363ش.
برقى، احمدبن‌محمد، المحاسن، قم، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1371ق.
بروجردی، سیدحسین، تبیان الصلاه، تقریرات علی صافی گلپایگانی، قم، گنج عرفان، 1426ق.
بزاز، احمدبن‌عمر، مسند بزاز، مدینه منوره، مکتبه العلوم و الحکم، 1430ق.
پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری به آدرس: https://www.leader.ir/fa/timeline
پایگاه دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیه‌الله العظمی‌خامنه‌ای به آدرس: https://farsi.khamenei.ir/search
تمیمى‌آمدى، عبدالواحدبن‌محمد، غرر الحکم و درر الکلم، قم، دارالکتاب الاسلامی، چاپ دوم، 1410ق.
ثقفى، ابراهیم‌بن‌محمد، الغارات (ط - القدیمة)، قم، دارالکتاب الاسلامی، 1410ق.
جعفری‌لنگرودی، محمدمهدی، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، کنج دانش، 1378ش.
جوادی‌آملی، عبدالله، خمس رسائل، قم، اسلامی، 1363ش.
حاکم‌نیشابوری محمدبن‌عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، قاهره، دارالتاصیل، 1435ق.
حرّانی، حسن‌بن‌علی، تحف العقول، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، 1404ق.
حرعاملی، محمدبن‌حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل‌البیت (ع)، 1409ق.
حسنی، سیدعلی فضل‌الله، الاخلاق الاسلامیه، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، 1403ق.
حسینی‌حائری، سیدکاظم، القضاء فی الفقه الاسلامی، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1423ق.
حکیم، سیدمحمدسعید، مصباح المنهاج (الاجتهاد و التقلید)، نجف اشرف، موسسه الحکمه الثقافیه الاسلامیه، 1428ق.
حلی، حسن‌بن‌علی، الرجال، تهران، دانشگاه تهران، 1342ق.
حلی، حسن‌بن‌یوسف، تذکره الفقهاء، قم، مؤسسه آل‌البیت (ع) لإحیاء التراث، 1419ق.
حلی، حسن‌بن‌یوسف، رجال العلامه الحلّی، قم، الشریف الرضی، 1402ق.
حوّی، سعید، الاساس فی التفسیر، قاهره، دارالسلام، چاپ ششم، 1424ق.
خمینی، سیدمصطفی، مستند تحریر الوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1376ش.
خوانساری، ابوالفضل، الجوهر النضید فی شرح فروع التقلید من کتاب العروه الوثقی، قم، مکتبه محمدیه، 1378ق.
خویی، سیدابوالقاسم، موسوعه الامام الخویی، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، 1418ق.
خیاط، عبدالعزیز، النظام السیاسی فی الاسلام (النظریه السیاسیه، نظام الحکم)، قاهره، دارالسلام، چاپ دوم، 1425ق.
درویش، محی‌الدین، اعراب القرآن الکریم و بیانه، حمص، الارشاد، چاپ چهارم، 1415ق.
راغب‌اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم، 1412ق.
روحانی، سیدمحمدصادق، منهاج الفقاهه، قم، انوار الهدی، 1429ق.
سبحانی، جعفر، احکام الصلاه الجماعه، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1432ق.
سبحانی، جعفر، مفاهیم القرآن، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی، 1431ق.
سیفی، علی‌اکبر، دلیل تحریر الوسیله (ولایه الفقیه)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام همینی (س)، 1386ش.
شریعتی، روح‌الله. "اخلاق سیاسی و قواعد فقه سیاسی". علوم سیاسی دانشگاه باقر العلوم (ع)، 23(1382): 131-146.
شریعتی، روح‌الله، قواعد فقه سیاسی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1387ش.
شعیری، محمدبن‌محمد، جامع الاخبار، نجف، مطبعه حیدریه، بی‌تا.
شکوری، ابوالفضل، فقه سیاسی اسلام، قم، دفتر تبلیعات اسلامی، چاپ دوم، 1377ش.
شمس‌الدین، محمدمهدی، تظام الحکم و الاداره فی الاسلام، قم، دارالثقافه، 1412ق.
شوشتری، محمدتقی، النجعه فی شرح اللمعه، تهران، مکتبه الصدوق، 1364ش.
شیرازی، سیدمحمد، الفقه (کتاب السیاسه)، بیروت، دارالعلوم، چاپ ششم، 1407ق.
صادقی‌تهرانی، محمد، اصول الاستنباط بین الکتاب و السنه، قم، شکرانه، 1393ش.
صادقی‌تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، قم، فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، 1406ق.
صدر، سیدمحمد، کتاب البیع، قم، محبین، 1432ق.
صدوق، محمدبن‌علی، الخصال، قم، جامعه مدرسین، 1362ش.
صدوق، محمدبن‌علی، عیون اخبار الرضا (ع)، تهران، جهان، 1378ق.
صدوق، محمدبن‌علی، من لا یحضره الفقیه، تهران، اسلامیه، 1413ق.
طاهری، ابوالقاسم، اصول علم سیاست، تهران، دانشگاه پیام‌نور، 1386ش.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی‌للمطبوعات، 1390ق.
طباطبایی‌کربلایی، سیدعلی بن محمدعلی، ریاض المسائل، قم، آل‌البیت (ع)، 1428ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، الخلاف، قم، اسلامی، 1407ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، رجال الطوسی، قم، اسلامی، 1373ش.
طوسی، محمدبن‌حسن، فهرست کتب الشیعه و اصولهم، قم، مکتبه المحقق الطباطبایی، 1420ق.
عالم، عبدالرحمن، تاریخ فلسفه سیاسی غرب، تهران، وزارت امور خارجه، 1377ش.
عراقی، ضیاء‌الدین، شرح تبصره المتعلمین (کتاب القضاء)، قم، مهر، بی‌تا.
عراقی، محسن، نظریه الحکم فی الاسلام، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1425ق.
علیدوست، ابوالقاسم، فقه و مصلحت، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388ش.
عمید زنجانی، عباسعلی، بایسته‌های فقه سیاسی، تهران، مجد، 1388ش.
عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی اسلام، تهران، 1366ش.
فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، العین، قم، هجرت، چاپ دوم، 1409ق.
فلاح، محمود، مطالعات فقه سیاسی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1397ش.
فیض‌کاشانی، محمدمحسن، الوافی، اصفهان، کتابخانه امیر المؤمنین امام علی (ع)، 1406ق.
قزوینی، علی‌بن‌اسماعیل، رساله فی العداله، قم، اسلامی، 1419ق.
قمی، علی‌بن‌ابراهیم، تفسیر قمی، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، 1404ق.
کاشف‌الغطاء، علی‌بن‌محمدرضا، النور الساطع فی الفقه النافع، نجف، مطبعه الأاداب، 1381ش.
کلینی، محمدبن‌یعقوب، کافی، قم، دارالحدیث، 1429ق.
کنی، علی، توضیح المقال فی علم الرجال، قم، دارالحدیث، 1421ق.
گروه اخلاق و تربیت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، منشور اخلاقی انتخابات در جمهوری اسلامی ایران، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1387ش.
لاری، سیدعبدالحسین، التعلیقه علی المکاسب، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، 1318ق.
لیثى‌واسطى، على‌بن‌محمد، عیون الحکم و المواعظ (للیثی)، قم، دارالحدیث، 1376ش.
مازندرانی، محمدصالح، شرح الکافی: الاصول و الروضه، تهران، اسلامیه، 1382ق.
ماکیاولی، نیکولا، شهریار، ترجمه: داریوش آشوری، تهران، پرواز، 1366ش.
ماکیاولی، نیکولا، گفتارها، ترجمه: محمدحسن لطفی، تهران، خوارزمی، 1377ش.
مامقانی، محمد، نهایه المقال فی تکمله غایه الآمال، قم، مجمع الذخائر الاسلامیه، بی‌تا.
ماوردی، علی‌بن‌محمد، الاحکام السلطانیه، بیروت، دارالکتاب العربی، 1420ق.
مجلسى، محمدباقر، بحار الأنوار، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
مجلسى، محمدباقر، مرآه العقول، تهران، اسلامیه، 1404ق.
مجلسی، محمدتقی، روضه المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم، کوشانپور، چاپ دوم، 1406ق.
مجموعه قوانین اساس- مدنی، تهران، سمن، 1375ش.
محقق‌کرکی، علی‌بن‌حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، آل‌البیت (ع)، 1414ق.
مراغی، عبدالفتاح، العناوین الفقهیه، قم، جامعه اسلامی، 1417ق.
مرتضوی‌لنگرودی، سیدمحمدحسن، الدر النضید فی الاجتهاد و الاحتیاط و التقلید، قم، انصاریان، 1412ق.
مطهری، مرتضی، آینده انقلاب اسلامی، تهران، صدرا، چاپ 26، 1386ش.
مظاهری، حسین، فقه الولایه و الحکومه الاسلامیه، قم، مؤسسه الزهراء الثقافیه الدراسیه، 1386ش.
مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، قم، دارالکتاب الاسلامیه، 1426ق.
مکارم‌شیرازی، ناصر، انوارالفقاهه، قم، مدرسه الامام علی بن ابی‌طالب (ع)، 1377ش.
مکارم‌شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم، دهم، اسلامیه، 1371ش.
منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایه الفقیه، قم، المرکز العامی‌للداراسات الاسلامیه، 1408ق.
منتظری، حسینعلی، رساله استفتائات، تهران، سایه، 1383ش.
منتظری، حسینعلی،نظام الحکم فی الاسلام، قم، سرایی، 1385ش.
موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله، استفتائات، قم، اسلامی، 1381ش.
موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله، الرسائل، قم، اسماعیلیان، 1385ش.
موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله، تحریر الوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1392ش. الف.
موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه نور، تهران، مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، 1361ش.
موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی (ره)، 1379ش
موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله، ولایت فقیه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1392ش. ب.
مهدوی، اصغرآقا؛ سیدمحمدصادق کاظمی، کلیات فقه سیاسی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1399ش.
مؤمن‌قمی، محمد، الولایه الهیه الاسلامیه، قم، اسلامی، چاپ دوم، 1428ق.
نایینی، محمدحسین، تنبیه الامه و تنزیه المله، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1424ق.
نجاشی، احمدبن‌علی، رجال النجاشی، قم، اسلامی، 1365ش.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، تهران، اسلامیه، 1363ش.
نراقی، احمدبن‌محمدمهدی، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، قم، مؤسسه آل‌البیت (ع) لإحیاء التراث، 1425ق.
نراقی، محمدبن‌احمد، مشارق الاحکام، قم، کنگره بزرگداشت محققان ملامهدی و ملااحمد نراقی، 1380ش.
نراقی، محمدمهدی، جامع السعادات، قم، اسماعیلیان، 1383ش.
نقره‌کار، محمدصالح، نقش دادستان در صیانت از حقوق عامه، تهران، جنگل جاودانه، 1388ش.
نمازی‌شاهرودی، علی، مسترفات المعالی، تهران، نباء، 1422ق.
نورى، حسین‌بن‌محمدتقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسه آل‌البیت (ع) لإحیاء التراث، 1408ق.
هادی، دادیار. "نقش دادستان در حفظ حقوق عامه و چالش‌های قانونی در اجرای آن". رساله دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، تهران، دانشگاه تهران، 1390ش.
یزدی، سیدمحمدکاظم، العروه الوثقی و التعلیقات علیها، قم، مؤسسه السبطین، 1388ش. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 19 |
||