معرفی مرکز پژوهشی آینده پژوهی

•  مرکز پژوهشی آینده پژوهی

• رئیس مرکز: دکتر حاکم قاسمی    

پژوهشکده آینده پژوهی در تاریخ 25/12/1390 در دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) به عنوان اولین پژوهشکده آینده پژوهی در سطح کشور و منطقه با هدف دیده‌بانی و رصد تحولات مختلف اعم از سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی به منظور توسعه و شکوفایی کشور همزمان با بیستمین سالگرد تاسیس دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) قزوین ﺗﺄسیس شد. در سال 1393 مطابق نامه شماره 2589/22/2 مورخ 18/1/1393 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، طبق مصوبه قطعی از شورای گسترش آموزش عالی پژوهشکده آینده پژوهی  موفق به اخذ سه  گروه پژوهشی آینده نگاری، آینده پژوهی  فرهنگی ـ اجتماعی، آینده پژوهشی جهان اسلام و روابط بین الملل  گردید. پژوهشکده آینده پژوهی با اجرای پژوهشهای بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای در سطح ملی و فرابنگاهی به منظور توسعۀ فرایندها و بروندادهای لازم برای سیاستگذاری در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، دفاعی، امنیتی، علمی و فنّاوری، ارائۀ خدمات پژوهشی و مشاوره‌ای به سازمانهای تصمیم‌گیر و سیاستگذار در حوزهای مذکور و اشاعۀ نتایج پژوهشی در جامعه فعالیت می‌کند.

    چشم انداز

چشم انداز پژوهشکده را در سال های آتی میتوان در نمای زیر بیان کرد:

"پژوهشکده آینده پژوهی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) در راستای تحقق اهداف سند چشم انداز ملی در افق 1404 مصمم است به یک مرکز شاخص در حوزه آینده پژوهی در سطح کشور و منطقه تبدیل گردد و با به کارگیری روشهای مناسب، تفکر آینده سازی را در امور سیاستگذاری، برنامه ریزی، پژوهشی، آموزشی و فرهنگی برپایه ارزش های اسلامی ـ ایرانی نهادینه سازد."

    فلسفه وجودی

این پژوهشکده به منظور سرعت بخشیدن به توسعه و شکوفایی کشور، تضمین موفقیت آرمان های ایران اسلامی ﺗﺄسیس می شود. تحقق این امور به ابزار های مختلفی نیازمند است که مهم ترین آن ها آینده پژوهی است. بنابراین این پژوهشکده با توسعه، بومی‌سازی و به کارگیری این دانش به تصمیم سازی در کنار ایده آوری، نظریه پردازی، تحلیل گری و ارایه ی راه حل های اثربخش در این مسیر پرفراز و نشیب خواهد پرداخت. پژوهشکده ملی آینده پژوهی وظیفه خلق و شکل بخشیدن به دیدمان های باعظمت ایران اسلامی را برعهده دارد.

    رسالت پژوهشکده

دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) نخستین دانشگاه در کشور است که به عرصه‌ی آموزش آینده‌پژوهی وارد شده و برای نخستین بار رشته‌ی آینده‌پژوهی را راه‌اندازی کرده است. شکل‌گیری پژوهشکده آینده‌پژوهی در دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) گامی دیگر در جهت گسترش دانش آینده‌پژوهی در کشور است که افزون بر آموزش، پژوهش آینده‌پژوهی را نیز به دانشگاه‌ های کشور وارد ساخته است و پیشتازی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) را در حوزه‌ی آینده‌پژوهی و تلاش برای برپایی آینده‌ی الهام‌بخش و با عظمت  برای ایران اسلامی اثبات می‌کند.

هدف اصلی این مرکز، آموزش و گسترش مبانی دانش آینده‌پژوهی و توسعه‌ی زیرساخت‌ها برای رصد تحولات و ایجاد فضایی اطمینان‌بخش و مشارکتی برای بررسی موضوعات پیچیده و مناقشه‌آفرین کشور است. دیگر انتظارات پایه ای از این برنامه به شرح ذیل هستند:

• توسعه و گسترش دانش آینده‌پژوهی و فرهنگ آینده‌اندیشی در جامعه
• توسعه و ترویج فرهنگ آینده نگری و آینده نگاری درفرایند های تصمیم سازی و تصمیم گیری
• شناسایی نیاز های آینده پژوهانه وکمک به یکپارچه‌سازی فعالیت‌ های آینده نگرانه ی کشور
• تسهیل‌گری و افزایش اثربخشی فعالیت‌ های تصمیم سازی و سیاست‌گذاری.
• افزایش دانش توان و اثر گذاری بر فرایند رویدادها ی تاثیر گذار بر آینده با هدف آینده سازی و شکل داد آینده مطلوب

    ماموریت و ساختار کلان پژوهشکده

فعالیت اصلی این پژوهشکده، آینده‌پژوهی است. بنابراین، ساختار و مأموریت آن به‌صورت نسبی مشخص است اما طراحی ساختار و ماموریت، خشت نخست بنای هر کاری است. بنابراین پیش از شروع هر فعالیتی باید به این مسأله‌ی خطیر پرداخت و با بررسی‌ های بیش‌تر و مشخص‌ ساختن جزییات و شرایط حاکم به‌صورت دقیق ساختار و مأموریت پژوهشکده را طراحی کرد.

فعالیت‌ های آینده‌پژوهی در زمره‌ی فعالیت‌ های تصمیم‌سازی و سیاست‌سازی است، و از چهار بخش مسأله‌یابی، تحقیقات، سیاست‌سازی و پیام‌رسانی تشکیل می‌شود. این ساختار برای پژوهشکده آینده‌پژوهی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) نیز صادق است. تنها یک تفاوت وجود دارد که مربوط به موضوع دیده‌بانی است که به دلیل اهمیت آن در فرایند های آینده‌پژوهی باید به‌عنوان بخشی جداگانه در نظر گرفته شود. پژوهشکده هم به نیروهایی نیاز دارد که به‌صورت مستقل و متمرکز فعالیت کنند و هم نیروهایی که افزون بر فعالیت‌ های تخصصی دیگر، در پژوهشکده نیز فعالیت کنند تا بتوانند نیازها و مسایل را به پژوهشکده منتقل کنند.

    اهداف بلند مدت پژوهشکده:

اهداف پژوهشکده آینده پژوهی را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

1-  پژوهش در زمینه جنبش نرم‌افزاری و الگوی اسلامی- ایرانی توسعه علم و فنّاوری

2-  پایش مستمر علم، فنّاوری و نوآوری با استفاده از شاخص‌ های ملی و بین‌المللی

3-  فراهم آوردن بالاترین سطح ممکن دانش عملی و کارآمد ترین شرایط برای تربیت متخصصین  در حوزه آینده پژوهی

4-  نیل به جایگاه علمی و پژوهشی ممتاز در سطح بین المللی با بهره گیری از تمام پتانسیل های داخلی و خارجی اعم   از نیروی خلاق جوانان و پژوهشگران ایرانی و با استفاده از فناوری های ارتباطات و توسعه واقعی همکاری های بین المللی

5-      افزایش نقش دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) در روند تصمیم سازی ملی و سیاست پژوهی کشور، مباحث ملی   توسعه و موضوعات خاص فنّاوری در کشور.

6-      تحلیل راهبردی روندها و رویداد های جهانی و داخلی و بستر سازی مطالعاتی بر پایه نگرش های گوناگون به توسعه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و فنّاوری کشور.

7-      تدوین راهبرد و طراحی الگوهای گوناگون توسعه با توجه به چشم انداز ملی کشور.

8-      ایجاد تعامل با دولتمردان، سیاستگذاران، تصمیم گیران و پژوهشگران از طریق مطالعه و تحلیل روندها و ارائه مشاوره به آنان.

    اهداف کوتاه مدت پژوهشکده:

1. پایش مستمر شاخص های فرهنگی و اجتماعی استان و منطقه
2. برقراری تعامل با مؤسسات آموزشی و پژوهشی در داخل و خارج از کشور از طریق ایده‌پردازی، انجام طرح های تحقیقاتی مشترک و تحلیل و جمع‌بندی نتایج آنها در زمینه های مرتبط با آینده‌پژوهی.
3. معرفی کاربردهای آینده پژوهی به دانشجویان و سایر دانشگاهیان
4. برگزاری کارگاههای آموزشی در حوزه آینده پژوهی
5. چاپ کتب و مقالات در حوزه آینده پژوهی
6. شناسایی و پژوهش درباره موضوعات فرهنگی و اجتماعی در سطح محلی، ملی و منطقه ای
7. ایجاد بانک های جامع اطلاعات در حوزه رصد علم و فناوری و رصد فرهنگی و اجتماعی در سطح استان و منطقه
8. برگزاری همایش های ملی و بین المللی در حوزه آینده پژوهی
9. جذب دانشجویان و اساتید پژوهشگر و نخبه در پژوهشکده جهت انجام مطالعات کاربردی

    گروه های پژوهشی

پژوهشکده آینده پژوهی از طریق   گروه آینده نگاری، گروه پژوهشی آینده پژوهی اجتماعی- فرهنگی و گروه پژوهشی آینده پژوهی جهان اسلام و روابط بین الملل گام های مهمی به منظور تحقق موارد زیر برداشته است:

رصد تحولات فضای ملی و بین‌المللی در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، علمی و فنّاوری به منظور سیاست‌پژوهی و آینده‌اندیشی در حوزه‌های مذکور و دریافت، حمایت، هدایت و تحقق ایده‌های کلان و راهبردی برای شناسایی مزیت های نسبی و تبدیل آن به توان رقابت‌پذیری ملی و فراملی. در ادامه هریک از گروه های پژوهشی به اختصار معرفی می‌شوند:

    گروه پژوهشی آینده نگاری راهبردی

مأموریت گروه:

• آینده نگاری تلاشی نظام مند برای نگاه به آینده بلندمدت در حوزه های دانش، فناوری، اقتصاد، محیط زیست و جامعه
• شناسایی فناوریهای نوظهور و تعیین آن دسته از بخش هایی که سرمایه گذاری در آنها احتمال سوددهی اقتصادی و اجتماعی بیشتری دارد،
• آمادگی برای آینده یعنی به کاربردن منابع موجود به بهترین وجه ممکن در راستای ارزشها
• تمرکز روی موضوعات بلند مدت
• ارتباطات میان دست اندرکاران عرصه آینده نگاری
• تنظیم و هماهنگ سازی استراتژی های دست اندرکاران در طی برهمکنش ها
• توافق نظر روی موضوعات و دیدگاه های مختلف از آینده
• تعهد راجع به نتایج
• تحلیل راهبردی روندها و رویداد های جهانی و داخلی و بستر سازی مطالعاتی بر پایه نگرش های گوناگون به توسعه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و فنّاوری کشور.
• تدوین راهبرد و طراحی الگوهای گوناگون توسعه با توجه به چشم انداز ملی کشور.
• پژوهش در خصوص شناسایی مراکز ترویج آینده نگاری و پژوهش در خصوص ارتقای سطح درک عامه از آینده پژوهی
• تولید علم در عرصه آینده پژوهی و آینده نگاری
• برگزاری همایش های ملی و بین المللی در حوزه آینده نگاری

    گروه پژوهشی آینده پژوهی اجتماعی- فرهنگی

مأموریت گروه:

• پژوهش در زمینه مسائل اجتماعی ـ فرهنگی
• پژوهش در خصوص نقش و تاثیر رسانه ها و  وسایل ارتباط جمعی بر فرایند های فرهنگی و اجتماعی
• مطالعات درباره ی  جوانان و زنان با نگاه به آیند و با هدف آینده نگاری در این زمینه
• پژوهش درخصوص مشارکت و نقش دانشمندان  و نخبگان فکری و فرهنگی در فرایندهای آینده سازی
• مطالعه و دیده بانی و رصد تحولات فرهنگی ـ اجتماعی
• پژوهشی در زمینه فرایندها و رویدادهای فرهنگی ـ اجتماعی و چگونگی تاثیر گذاری بر آنها
• پژوهش و مطالعه درباره وضعیت ها و آینده های محتمل فرهنگی ـ اجتماعی و ارائه راهکار برای تاثیر گذاری بر آنها
• پژوهش و آموزش در زمینه مطالعات اجتماعی و فرهنگی آینده
•  شناسایی و معرفی مزیت‌ های فرهنگی در آینده­ پژوهی
•  تلاش برای نهادینه شدن اجتماعی آینده ­پژوهی
•  مطالعه و پژوهش و ارائه راهکار برای دستیابی به وضعیت اجتماعی ـ فرهنگی مطلوب

    گروه پژوهشی آینده پژوهی جهان اسلام و روابط بین الملل

مأموریت گروه:

• مطالعه و پژوهش در جهت ترویج فرهنگ ایرانی- اسلامی در جهان
• پژوهش و مطالعه درباره ی مسائل جاری در جهان اسلام و روابط بین الملل با هدف تاثیرگذاری برآنها
• تبیین جایگاه آموزه های مهدویت به عنوان کانون محوری نظریه پردازی و برنامه ریزی و ارائه خط و مشی ها و تنظیم سیاستهای خرد وکلان کشور
• مطالعه و شناسایی فرایندها و رویدادهای تاثیرگذار بر آینده جهان اسلام و روابط بین الملل
• تلاش برای ارائه راهکار برای تاثیر گذاری بر فرایند های تاثیر گذار بر اینده جهان اسلام و روابط بین المللی
•  مطالعه در حوزه دین و ارتباط آن با آینده­ پژوهی
• پژوهش و آموزش در زمینه مطالعات مهدویت
• تصویر پردازی از آینده جهان اسلام و روابط بین الملل  بر مبنای آموزه های اسلامی
• تلاش برای شناسایی فرایندها و رویدادها و وقایع احتمالی باهدف جلوگیری از غافل گیری و کم کردن تاثیرات محیطی بر راهبردها، سیاست ها ، برنامه های جمهوری اسلامی
• آینده نگری و آینده نگاری درباره جهان اسلام و روابط بین الملل برای دستیابی به آینده مطلوب.