تحکیم بنیان خانواده

در متون دینی ما نیز گفته شده زن و مرد مکمل یکدیگر هستند که این تکمیل به این معنا نیست که دو طرف مانند دو ظرف خالی در کنار یکدیگر قرار گیرند ، بلکه ازدواج درست در واقع به این معنی است که دو نفر داشته ها و ظرفیت های مثبت خود را تعالی بخشند . پژوهش ها نشان می دهد افراد با ازدواج درست شخصیتشان به سمت پختگی هدایت می شود و مسئولیت پذیری در آنان به درستی شکل می گیرد.

ازدواج در متون اسلامی خود بالابرنده ارزش تمام اعمال انسان است و با وجود تمام این محاسن برشمرده شده برای ازدواج ،آنچه باعث تغییر نگاه برخی از افراد به این رسم و آیین سنتی و شرعی شده شاید به خاطر این است که احساسی ، هیجانی، تک بعدی و از روی پر کردن خلاءها به آن نگاه می کنند که در نهایت به فشار و عدم تحمل و دست آخر فروپاشی زندگی منجر می شود.

بنای تشکیل خانواده در ازدواج است و در جامعه بدون خانواده چارچوب شکل نگرفته و سنگ روی سنگ نمی ماند زیرا تمام هویت و شخصیت با خانواده شکل می گیرد.

آنچه امروز باعث افزایش سن ازدواج و بعضا مانع ازدواج شده عمدتا مسائل اقتصادی است اما به باور ما مسئله اقتصادی یک بهانه است و مشکل اصلی در عدم مسئولیت پذیری و نبود آمادگی روانی برخی جوانان است .

یکی از دلایل و موانع ازدواج های کنونی شکل نگرفتن هویت در زمانی است که باید هویت شکل بگیرد زیرا فردی که هویتش به درستی شکل نگرفته با خود نیز مشکل دارد و نمی تواند برای طرف مقابل وقت بگذارد.

لازمه اردواج رسیدن به آمادگی و صمیمیت است تا طرفین بتوانند از لاک خود بیرون آمده و در حوزه های مختلف طرف مقابل خود ، وقت بگذارند.

در صورت عدم آمادگی روانی و نبود مسئولیت ، مسائل و موضوعات اقتصادی نیز بزرگ تر می شوند و زندگی و ازدواج به یک غول و فاجعه بزرگ برای جوانان تبدیل می شود.

خانواده و مدرسه مسئولان اصلی برای شکل گیری شخصیت مسئولیت پذیر و دارای هویت هستند و امروزه متأسفانه در خانواده ها و مدرسه تنها انتظار از نوجوان درس خواندن است و بسیاری از سنت ها از زندگی افراد حذف شده است در حالیکه یکی از عناصر شکل دهنده هویت ارتباط گسترده و کسب تجربه از بزرگترها است .

کسب تجربه و هم نشینی با منابع مختلف فرد را به یک جمع بندی دقیق و تجربه های بزرگ می رساند اما متاسفانه با هسته ای تر شدن خانواده ها ، فرزندان شاید مدت ها خاله ها و عمه ها و سایر اقوام نزدیک خود را نبینند و شب نشینی ها و مهمانی های قدیمی نیز به چند مراسم خاص محدود شده در نتیجه فرزندان ما چنین تجربه هایی را که شکل دهنده هویت و ارتباط گسترده است از دست می دهند.

در خصوص ازدواج های دانشجویی در دانشگاه این ازدواج ها در صورت تحقق شرایط مناسب زمینه مناسبی برای افزایش شناخت طرفین است.  اگر بتوانیم شرایط مناسبی را تحت چارچوب های نظارتی برای شناخت دختر و پسر از یکدیگر فراهم و حتی سرعت این شناخت را افزایش دهیم ( چرا که گاهی اوقات مواردی را شاهدیم که زمان روابط دختر و پسر با هدف شناخت بیشتر ، چند سال طول می کشد) این امکان فراهم می شود تا دختر و پسر خصیصه ها و ویژگی های شخصیتی یکدیگر و وجوه تفاهم و علایق مشترک خود را شناخته و ازیک سری پیامدهای منفی جلوگیری خواهد شد.

به باور ما رسالت ازدواج دانشجویی عاقلانه هم مانند سایر ازدواج ها می تواند از طریق برنامه های نظارتی اقدام مثبتی در جهت تسهیل شناخت طرفین و رفع موانع ازدواج که عمده ترین آن نیز سخت گیری و نبود امکانات، عدم شناخت و شک و تردید در انتخاب است باشد.

پیوند بازنشستگان با گذشته را از بین نبریم .

مراحل زندگی انسان بصورت پلکانی از نوزادی آغاز و تا دوران سالمندی ادامه می یابد و اگر در نوزادی و کودکی بنای اعتماد گذاشته نشود پله های بعدی هم در این تحول روان شناختی بخوبی پیش نمی رود و فرد استقلال ، خلاقیت ، احساس خودکارآمدی نخواهد داشت و احساس حقارت و مشکل هویتی در او باعث می شود تا در دوره سالخوردگی و بازنشستگی دچار انزوا و عدم صمیمیت شود.

دوره سالمندی و بازنشستگی دوره زایندگی است که فرد می تواند تجربه های خود را با اطرافیان در میان گذاشته و دغدغه و نگرانی برای اطرافیان دارد و درصورتیکه چنین تجربه ای شکل نگیرد فرد سالمند احساس سرخوردگی و ناامیدی خواهد کرد.

احساس ناامیدی و سر درگمی یکی از بحران های مهم در دوره سالمندی و بازنشستگی است و دوران زندگی هر انسانی از نوزادی تا سالمندی بصورت پلکانی با یکدیگر ارتباط دارد و هر تحولی در پله های بعدی اثر می گذارد از این رو بستر یک وضعیت جسمی و روحی سالم در دوره سالمندی از دوره گذشته باید فراهم شود.

این تجربه یاید بگونه ای فراهم شود که سالمند وقتی آلبوم گذشته خود را ورق می زند در مرور گذشته خود به احساس آرامش برسد.

نقش اطرافیان سالمند در بوجود آمدن این احساس بسیار مهم است و اگر تحت تاثیر صحبت ها و رفتارهای اطرافیان و فرزندان در سالمند این احساس شکل بگیرد که در گذشته می توانست بسیاری از کارها را انجام دهد اما نداده سلامت روانی وی به خطر می افتد.

در برخورد با بازنشستگان و سالمندان باید تلاش کنیم وجوه مثبت و رضایتمندی خود را به آنان ابراز کنیم و باکسب تجربه از آنان بعنوان مشاور استفاده کنیم در این صورت است که سلامت روانی را برای او می توانیم فراهم کنیم.

یکی از تجربیات آزار دهنده در این دوره که بسیار نیز آسیب زا است احساس بی فایدگی در سالمندان است و برای کمک به این گروه باید نگذاریم بین نقش جدید و قدیم آنان فاصله رخ دهد مثلا اگر سالمند به تناسب شرایط جسمی خود بتواند شغل دومی را داشته باشد باید این فرصت را به او بدهیم.

بحران زمانی شکل می گیرد که سالمند در مرحله ای قرار بگیرد که با 30سال گذشته اش کاملا متفاوت است پس لازم است شرایطی فراهم شود که سالمند از نقش قبلی خود به یک باره فاصله نگیرد.

خانواده ها یکپارچگی و استحکام خود را حفظ کنند

خانواده به عنوان اولین پایگاه تربیتی در تمام مرحل رشد خصوصا در سال های نوجوانی نقش مهمی بر عهده دارد و در حقیقت پایه و اساس شخصیت فرد در خانواده پی ریزی می شود.

ساختار خانواده در رشد عاطفی اجتماعی نوجوان مهم بوده و روابط پدر و مادر با یکدیگر و با فرزندان نقش تعیین کننده ای در سلامت روانی نوجوان دارد و اگر این روابط بر اساس درستی استوار باشد نوجوان را در گذار از این مرحله دشوار کمک می کند و برعکس روابط خانوادگی نامناسب زمینه را برای ایجاد مشکلات و انحرافات فراهم می کند.

نوجوان از خانواده خود الگو برداری می کند از این رو اگر والدین الگوهای مناسبی را ارائه دهند همانند سازی نوجوان با آنها هویت او را در جهت مثبت شکل می دهد در غیر اینصورت همانند سازی ناموفق والدین ، روند هویت یابی فرزند را با اختلال مواجه می کند. متاسفانه در حال حاضر یکپارچگی و انسجام در خانواده ها کاهش یافته است از این رو زنده نگه داشتن سنت های قدیمی و ایجاد مراسم های جدید می تواند به استحکام خانواده ها کمک کند.

همچنین کنار هم نشستن و کنار هم غذا خوردن خانواده ها با همدیگر، صحبت درباره مسائل و موضوعات گوناگون ، از دیگر راهکارهای موثر برای حفظ استحکام خانواده ها است.

برای استحکام خانواده و انتقال آن به نسل های بعدی ، والدین باید از محبت های شرطی پرهیز کنند امروزه متاسفانه محبت ها شرطی شده و فرزندان با یادگرفتن آن از این کار به عنوان ابزاری برای تطمیع دیگران استفاده می کنند.

عدم موفقیت نوجوان در کسب هویت خود به هر دلیلی که باشد به شکل گیری هویت منفی منجر شده و سبب رفتارهای ضد اجتماعی،نابهنجار و آسیب پذیر می شود.

اختلافات،جنجال ،تحقیر و سرزنش ازعوامل اختلال هویت بوده واگر خانواده ها امنیت روانی مورد نیاز فرزندان را ایجاد کنند دیگر شاهد اعتیاد، بزهکاری و بسیاری دیگر از مشکلات نخواهیم بود.

خانواده ها باید مسئولیت خود را در قبال یکدیگر بدانند وظیفه پدر در خانواده تنها اقتصاد نیست و رسالت مادر نیز فقط پخت و پز نیست و اگر پدر و مادری نسبت به مسئولیت خود آگاه باشند از هم گسیختگی در آنها محال است.

هنگامی که زمان ارتباط کلامی والدین و فرزند فقط محدود به زمان سرزنش بخاطر اشتباهات او باشد احتمال اینکه او از خانواده خود فاصله بگیرد زیاد است.

• عدم آمادگی روانی و نداشتن روحیه مسئولیت پذیری دلیل اصلی افزایش سن ازدواج است.

ازدواج های دانشجویی در صورت تحقق شرایط مناسب زمینه مناسبی برای افزایش شناخت طرفین است.

 یکی از بزرگترین اهمیت هایی که می توان برای ازدواج آن هم از نوع عقلانی آن نه تنها در متون دینی ما بلکه در تمام ادیان و مکاتب برشمرده شد رسیدن به آرامش است و مطالعات انجام شده نیز نشان داده اند.افراد متأهل احساس آرامش روان بیشتری نسبت به سایرین دارند و میزان اضطراب ، افسردگی و خشمگینی در مجردها بیشتر است.

دکتر علیرضا کاکاوند (عضو هیئت علمی گروه روان شناسی و مدیر مرکز مشاوره دانشگاه و عضو سازمان نظام روانشناسی و مشاوره ایران)

دانشجویان، اعضای هیئت علمی و کارمندان دانشگاه می توانند مطالب  و مقالات مختلف خود را در زمینه های مختلف تحصیلی، شغلی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در این صفحه منتشر نمایند ، دانشگاهیان عزیز می توانند مطالب خود را به برای انتشار به آدرس پست الکترونیک نشریه لباب به آدرس: ارسال نمایند.